نگاهی به جایگاه و زیارت حضرت عبدالعظیم(ع)

حضرت عبدالعظیم در سال ۱۷۳ هجری قمری در شهر مدینه متولد شد. پدرش عبدالله و مادرش فاطمه نام داشت و در ۷۹ سال عمر با برکتش حضور و امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم(ع) امام رضا(ع) امام محمّدتقی(ع) و امام علیّ النّقی(ع) را درک کرد.

مهم ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات باطنی حضرت عبدالعظیم (ع) برابری فضیلت زیارت مزار آن بزرگوار با فضیلت زیارت سیّدالشهدا(ع) است. شیخ المحدّثین صدوق از محمّد بن یحیی عطّار که یکی از اهالی ری است این گونه نقل کرده که خدمت امام هادی(ع) رسیدم. ایشان فرمود: «کجا بودی؟» گفتم: حسین بن علی(ع) را زیارت کردم. امام هادی(ع) فرمود: «أما إنّک لَوزُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السّلام؛ بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی مانند کسی هستی که حسین بن علی(ع) را زیارت کرده باشد.»

برای توضیح این روایت و تبیین عظمت معنوی حضرت عبدالعظیم(ع) باید موضوع فضیلت زیارت امام حسین(ع) و مقصود از برابری زیارت حضرت عبدالعظیم با زیارت امام حسین(ع) و حکمت آن بررسی کرد.

فضیلت زیارت امام حسین (ع)

احادیث اهل بیت(ع) فضایل آثار و برکات فراوانی برای زیارت امام حسین(ع) بیان شده است مانند آمرزیده شدن گناهان دعای فرشتگان دعای اهل بیت(ع) طولانی شدن عمر افزوده شدن روزی زدوده شدن اندوه شادی دل تبدیل شدن بدی ها به خوبی ها تبدیل شدن شقاوت به سعادت و برخورداری از حقّ شفاعت. همچنین در شماری از احادیث فضیلت زیارت امام حسین(ع) بیشتر از حج و حتّی طبق برخی از احادیث ثواب آن بیش از هزار حج و هزار عمره است.

بر اساس حدیثِ یاد شده آیا زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) به طور مطلق می تواند جایگزین زیارت امام حسین(ع) شود و یا در شرایط خاصّی از چنین فضیلتی برخوردار است؟ در یک جمله آیا برابری زیارت عبدالعظیم(ع) و زیارت امام حسین(ع) مطلق است و یا مقید؟ بی تردید مقصود امام هادی(ع) در حدیث یاد شده این نیست که از فضایل زیارت امام حسین(ع) بکاهد و یا در بیان فضیلت حضرت عبدالعظیم(ع) مبالغه کند.

 بنابراین در پاسخ به سؤالی که مطرح شد می توان چنین گفت که برابری فضیلت زیارت عبدالعظیم(ع) و امام حسین(ع) مقیّد است به فضای سیاسیِ ویژه ای که پیروان اهل بیت(ع) در آن مقطع تاریخی درآن زندگی می کردند در زمانی که اختناق شدیدی جهان اسلام را فراگرفته بود و جامعه تشیّع در دوران زمامداری افرادی مانند: متوکّل مُعتـّز و معتمد عبّاسی سخت ترین دوران های تاریخیِ خود را سپری می کرد. در چنین شرایطی امام هادی(ع) به منظور پیشگیری از خطرهایی که از طرف حکومت های وقت شیعیان را تهدید می کرد فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم را با زیارت امام حسین(ع) برابر دانسته است. به تعبیری روشن تر زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) برای کسانی که آمادگی خطرپذیری برای زیارت امام حسین(ع) را داشته باشند پاداشی معادل زیارت آن حضرت دارد و حرم حضرت عبدالعظیم(ع) شعبه ای از حرم سیدالشهدا(ع) است و این خود فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل بیت(ع) است  و این خود فضیلتی بزرگ و حاکی از جایگاه بلند عبدالعظیم در نزد اهل بیت(ع) و عظمت معنوی ایشان است.

حکمت برابری زیارت عبدالعظیم(ع) با زیارت سیّدالشهدا

برابری فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم با زیارت سالار شهیدان هرچند در شرایط ویژه بی تردید بدون حکمت نیست. شاید نتوان به حکمت آن پی برد؛ لیکن راز و رمز این فضیلت بزرگ را باید در شخصیت علمی عملی و جهادی آن بزرگوار جستجو کرد.

در میان امام زادگان شخصیت های بزرگی حضور داشته اند اما درباره هیچ یک از آنها نقل نشده و حدّاقل به ما نرسیده که زیارتش با زیارت سیّدالشهدا برابری کند. بنابراین حضرت عبدالعظیم(ع) باید از خصوصیات و مقامی برخوردار باشد که از مرقد مطهّرش نور حرم حسینی ساطع گردد و شمیم دل انگیز سیّدالشهدا از آن استشمام شود.

احادیث دیگری نیز در فضیلت زیارت حضرت عبدالعظیم(ع) نقل شده اند مانند آنچه از شهید ثانی در تعلیقه خلاصم الاقول علامه حلّی از امام رضا علیه السّلام نقل شده که فرمود «هر کس قبر عبدالعظیم را زیارت کند بر خدا لازم می شود که او را داخل بهشت کند.» و در حدیث دیگری از آن امام آمده که فرمود«هرکس نمی تواند مرا زیارت کند برادرم عبدالعظیم حسنی را در ری زیارت کند.» لیکن این احادیث علاوه بر ارسال و ضعف سند از نظر تاریخی نیز مورد خدشه اند؛ زیرا حضرت عبدالعظیم (ع) سال ها پس از شهادت امام رضا (ع) زنده بوده است.

منبع: حکمت نامه حضرت عبدالعظیم (ع) محمّدی ری شهری

انتهای پیام