نمونه رای اثبات ابرا دین

اثبات ابرا دین برای بدهکارانی که با انکار طلبکار مواجه شده اند، مسیری حیاتی برای برائت ذمه و رهایی از یک تعهد مالی است. این فرایند حقوقی، که در آن مدیون می کوشد بخشش دین را توسط طلبکار به دادگاه اثبات کند، مستلزم شناخت دقیق مفاهیم قانونی، جمع آوری مستندات و تنظیم صحیح دادخواست است. در این مقاله جامع، جنبه های مختلف اثبات ابرا دین را بررسی کرده و با ارائه نمونه های عملی، شما را در این مسیر یاری می دهد.

تعهدات مالی، جزئی جدایی ناپذیر از زندگی انسان ها هستند و برای تضمین نظم و عدالت در جامعه، سازوکارهای حقوقی متنوعی برای ایجاد و سقوط این تعهدات پیش بینی شده است. از جمله مهم ترین و خاص ترین این سازوکارها، مفهوم «ابرا دین» است. ابرا، حالتی است که در آن طلبکار، به اختیار و اراده خود، از حق مطالبه طلبش نسبت به بدهکار صرف نظر می کند و در نتیجه، بدهی مدیون ساقط می شود. این عمل حقوقی یک طرفه، که به آن «ایقاع» گفته می شود، بدون نیاز به رضایت بدهکار محقق می گردد و از همین رو، ماهیتی متمایز از قراردادها دارد. اما چالش اصلی زمانی آغاز می شود که پس از ابرا، طلبکار به هر دلیلی، منکر این بخشش شود و دوباره خواستار دریافت طلب خود باشد. در چنین شرایطی، بار اثبات ابرا بر عهده بدهکار سابق است و اینجاست که اهمیت آگاهی از راه های اثبات و ارائه نمونه رای اثبات ابرا دین خود را نشان می دهد.

ابرا دین: مفهوم حقوقی و جایگاه آن در نظام حقوقی ایران

درک عمیق مفهوم ابرا، اولین گام برای حرکت در مسیر اثبات آن است. این مفهوم ریشه های عمیقی در فقه اسلامی دارد و قانون مدنی ایران، با الهام از آن، جایگاه ویژه ای برای ابرا در نظام حقوقی کشور قائل شده است.

تعریف ابرا بر اساس ماده ۲۸۹ قانون مدنی

ماده ۲۸۹ قانون مدنی صراحتاً ابرا را تعریف می کند: «ابرا عبارت از این است که دائن از حق خود نسبت به مدیون صرف نظر نماید.» این ماده به سادگی بیان می کند که جوهر ابرا، گذشت و چشم پوشی طلبکار از دین خویش است. برای روشن شدن این تعریف، تصور کنید که شخصی مبلغی را به دوست خود بدهکار است. اگر طلبکار به دوست خود بگوید: «من از طلبی که از تو داشتم گذشتم و دیگر نیازی نیست آن را بپردازی»، این عمل، یک ابرا دین محسوب می شود.

ماهیت حقوقی ابرا (ایقاع)

یکی از مهم ترین ویژگی های ابرا، ماهیت حقوقی آن است که به عنوان «ایقاع» شناخته می شود. ایقاع به عمل حقوقی یک طرفه ای گفته می شود که برای تحقق آن، فقط اراده یک نفر کافی است و نیاز به اراده متقابل طرف دیگر (مانند عقد) ندارد. در مورد ابرا، این اراده متعلق به طلبکار است. به این معنی که طلبکار به محض اعلام ابرا، فارغ از رضایت یا عدم رضایت بدهکار، دین را ساقط می کند. مدیون نمی تواند با این بخشش مخالفت کند؛ حتی اگر نخواهد دینش بخشیده شود. این ویژگی ابرا، آن را از بسیاری از اعمال حقوقی دیگر متمایز می سازد و شناخت آن، برای درک چگونگی اثبات ابرا دین ضروری است.

تفاوت های کلیدی ابرا با سایر اسباب سقوط تعهدات

قانون مدنی، اسباب مختلفی را برای سقوط تعهدات بر شمرده است. ابرا یکی از این اسباب است که در کنار وفای به عهد، اقاله، تبدیل تعهد و تهاتر قرار می گیرد. اما ابرا دارای تفاوت های مهمی با این موارد است که شناخت آن ها به تمییز درست این عمل حقوقی کمک می کند:

وفای به عهد: در وفای به عهد، بدهکار دین خود را به طلبکار می پردازد و تعهد با انجام موضوع آن ساقط می شود. اما در ابرا، هیچ پرداختی صورت نمی گیرد و تعهد صرفاً با بخشش طلبکار از بین می رود.
اقاله: اقاله به معنای برهم زدن یک قرارداد با توافق هر دو طرف است. در حالی که ابرا یک ایقاع یک طرفه است و نیاز به توافق بدهکار ندارد.
تبدیل تعهد: در تبدیل تعهد، تعهد سابق از بین می رود و تعهد جدیدی جایگزین آن می شود. مثلاً طرفین توافق می کنند که به جای پرداخت پول، خدمتی ارائه شود. این عمل نیز ماهیت قراردادی دارد، در حالی که ابرا یک طرفه است.
تهاتر: تهاتر زمانی رخ می دهد که دو نفر همزمان هم طلبکار و هم بدهکار یکدیگر باشند و دیون آن ها به میزان مساوی از یکدیگر کسر شود. تهاتر خودبه خود واقع می شود یا با اراده طرفین، اما ابرا صرفاً اراده طلبکار است.
صلح دین: در صلح دین، طلبکار و بدهکار بر سر بخشش یا تخفیف دین توافق می کنند که این یک عقد است و نیاز به رضایت هر دو طرف دارد، در حالی که ابرا یک طرفه است.
هبه دین: هبه دین به این معناست که طلبکار، دین خود را به بدهکار هبه کند. هبه ذاتاً قابل رجوع است، اما هبه دین یک استثناست و طبق ماده 806 قانون مدنی، پس از قبض دین (یعنی بخشش آن) قابل رجوع نیست. این شباهت ماهوی هبه دین با ابرا، باعث شده بسیاری این دو را یکی بدانند، اما تفاوت در نام گذاری حقوقی و چارچوب کلی بحث است. نکته اصلی این است که ابرا برخلاف هبه عمومی، به هیچ وجه قابل رجوع نیست.

ارکان و شرایط صحت تحقق ابرا دین از منظر قانون

برای اینکه ابرا دین به صورت صحیح و معتبر واقع شود، باید شرایطی در طرفین و موضوع ابرا وجود داشته باشد. عدم رعایت این شرایط می تواند ابرا را باطل یا غیرنافذ سازد و در نتیجه، اثبات آن در دادگاه با چالش مواجه شود.

شرایط مربوط به ابراکننده (طلبکار)

کسی که دین را ابرا می کند، باید دارای شرایط قانونی مشخصی باشد:

اهلیت قانونی: طلبکار باید دارای اهلیت تصرف در اموال خود باشد؛ یعنی بالغ، عاقل و رشید باشد.

بلوغ: اگر صغیری (فردی که به سن قانونی بلوغ نرسیده) طلب کسی را ابرا کند، این ابرا باطل است.
عقل: مجنون (فردی که دچار جنون است) نیز نمی تواند ابرا کند و ابرا او باطل است.
رشد: سفیه (فردی که توانایی اداره اموال خود را ندارد و مال خود را در راه های غیرعقلایی صرف می کند) نیز نمی تواند به تنهایی ابرا کند. ابرا سفیه غیرنافذ است و برای اعتبار آن نیاز به تنفیذ ولی یا قیم دارد.

قصد و رضا: ابرا، مانند هر عمل حقوقی دیگری، نیازمند قصد (اراده درونی برای انجام عمل) و رضای (تمایل باطنی به انجام عمل) طلبکار است.

اکراه: اگر طلبکار تحت اکراه (تهدید یا اجبار) و بدون رضایت کامل، دین را ابرا کند، ابرا غیرنافذ است. پس از رفع اکراه، اگر طلبکار ابرا را تنفیذ کند، معتبر می شود وگرنه باطل خواهد بود.
اشتباه: اشتباه در موضوع ابرا یا هویت بدهکار، می تواند موجب بطلان ابرا شود.

مالکیت بر دین: طلبکار باید مالک دین باشد. هیچ کس نمی تواند دین دیگری را ابرا کند یا دینی را که مال خود او نیست، ببخشد.

شرایط مربوط به موضوع ابرا (دین)

دین مورد ابرا نیز باید دارای ویژگی هایی باشد:

موجود، مشخص و معین بودن دین: دینی که ابرا می شود، باید موجود باشد. نمی توان دینی را که هنوز ایجاد نشده (دین معدوم) یا به صورت نامشخص است، ابرا کرد. مثلاً نمی توان گفت: «هر دینی که در آینده بر گردن شما باشد، من آن را می بخشم.» بلکه باید دین مشخص و معین باشد؛ مثلاً «یک میلیون تومان بدهی بابت خرید فلان کالا».
امکان ابرا از دین آینده: اگرچه اصولاً ابرا باید بر دین موجود تعلق گیرد، اما برخی حقوقدانان ابرا از دین آینده ای را که سبب آن موجود است (مانند ابرا از اقساط آتی یک وام که قرارداد آن منعقد شده)، جایز می دانند. این بحث دارای ابعاد فقهی و حقوقی عمیق تری است و در رویه قضایی، غالباً بر وجود و تنجیز دین در زمان ابرا تأکید می شود.

شرایط مربوط به مدیون (بدهکار)

بر خلاف طلبکار، برای مدیون (بدهکار) اهلیت خاصی شرط نیست:

عدم لزوم اهلیت خاص برای مدیون: چون ابرا یک ایقاع است و از ناحیه طلبکار صورت می گیرد، رضایت یا اهلیت بدهکار در صحت آن نقشی ندارد. بنابراین، حتی اگر بدهکار صغیر، مجنون یا سفیه باشد، ابرا دین او صحیح است.
امکان ابرا از میت (فرد فوت شده): قانون مدنی امکان ابرا از میت را نیز پیش بینی کرده است. اگر شخصی فوت کند و به کسی بدهکار باشد، طلبکار می تواند دین متوفی را ابرا کند و این ابرا معتبر است. در این حالت، ورثه متوفی از پرداخت آن دین بری می شوند.

«ابرا، عملی حقوقی است که با اراده یک طرفه طلبکار و بدون نیاز به رضایت بدهکار، موجب سقوط دین می گردد و به هیچ وجه قابل رجوع نیست. شناخت دقیق شرایط اهلیت طلبکار و موجودیت دین، کلید اعتبار این عمل است.»

دلایل و مستندات اثبات ابرا دین در دادگاه (ادله اثبات دعوا)

چنانچه طلبکار پس از ابرا، منکر این عمل شده و خواستار مطالبه دین شود، بدهکار باید برای اثبات ابرا دین در دادگاه، از ادله قانونی بهره ببرد. قانون آیین دادرسی مدنی، ادله اثبات دعوا را برشمرده است که در مورد اثبات ابرا دین نیز کاربرد دارند. جمع آوری و ارائه قوی ترین این دلایل، شانس موفقیت در پرونده را به میزان چشمگیری افزایش می دهد.

اسناد کتبی

اسناد کتبی، قوی ترین دلیل برای اثبات ابرا دین محسوب می شوند، زیرا دارای قدرت اثباتی بالایی هستند.

اسناد رسمی:

اقرارنامه رسمی ابرا دین: سندی است که در دفترخانه اسناد رسمی تنظیم شده و طلبکار به صورت رسمی اقرار به ابرا دین می کند. این سند غیرقابل انکار است مگر با اثبات تزویر و دارای اعتبار بسیار بالایی است.
صلح نامه رسمی: گاهی ابرا در قالب یک صلح نامه رسمی انجام می شود که در آن، طلبکار از طلب خود در قبال بدهکار صرف نظر می کند.

اسناد عادی:

دست نوشته ابرا: هرگونه نوشته ای که با امضای طلبکار، دلالت بر ابرا دین کند. این می تواند یک نامه، یک یادداشت، یا حتی محتوای یک پیامک باشد که طلبکار در آن به صراحت از دین گذشته است.
اقرارنامه عادی: سندی که به صورت عادی و بدون ثبت در دفترخانه، طلبکار در آن اقرار به ابرا دین کرده است.
مکاتبات مکتوب: نامه ها، فاکس ها یا هرگونه مکاتبه کتبی که حاوی اقرار طلبکار به ابرا باشد.

برای اسناد عادی، ممکن است نیاز به اثبات اصالت امضا یا خط طلبکار باشد. این امر از طریق کارشناسی خط و امضا قابل انجام است و به همین دلیل، سند رسمی از اعتبار بالاتری برخوردار است.

اقرار طلبکار

اقرار طلبکار به ابرا، خواه در دادگاه و خواه خارج از آن، از دلایل مهم اثبات محسوب می شود.

اقرار در دادگاه (اقرار قضایی): اگر طلبکار در جریان دادرسی، به صورت صریح یا ضمنی اقرار به ابرا دین کند، این اقرار حجت و دلیل قاطع محسوب می شود و دادگاه مکلف به صدور حکم بر اساس آن است.
اقرار خارج از دادگاه (اقرار شفاهی یا کتبی): اقرار طلبکار خارج از دادگاه نیز معتبر است، اما اثبات آن دشوارتر است. اقرار کتبی می تواند در قالب اسناد عادی ارائه شود. اقرار شفاهی نیاز به شهادت شهود دارد که در ادامه به آن می پردازیم.

شهادت شهود

در بسیاری از موارد، ابرا دین به صورت شفاهی و در حضور افراد دیگر صورت می گیرد. در این شرایط، شهادت شهود می تواند نقش تعیین کننده ای داشته باشد.

شرایط شهادت: شهود باید دارای شرایط قانونی باشند: بالغ، عاقل، عادل (عدم سابقه محکومیت کیفری مؤثر)، عدم ذینفع بودن در دعوا، عدم خصومت با طرفین، و تعداد کافی. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، برای اثبات ادعا، حداقل دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن لازم است.
نحوه اخذ شهادت: شهود باید در دادگاه حاضر شوند و پس از ادای سوگند، به تفصیل و با ذکر زمان و مکان و چگونگی واقعه، شهادت خود را بیان کنند.
سناریوی ابرا شفاهی: مثلاً طلبکار در یک جمع خانوادگی یا دوستانه، به صراحت و با حضور شاهدان، اعلام می کند که از طلب خود نسبت به بدهکار صرف نظر کرده است. در این حالت، شهود باید بتوانند جزئیات این واقعه را به خاطر آورده و در دادگاه شهادت دهند.

امارات و قرائن قضایی

امارات و قرائن، نشانه هایی هستند که از یک امر معلوم، بر امری مجهول (مانند ابرا) دلالت می کنند. این دلایل به تنهایی ممکن است کافی نباشند، اما در کنار سایر ادله می توانند بسیار مؤثر باشند.

مدارک دیجیتالی:

پیامک ها، چت ها (واتساپ، تلگرام)، ایمیل ها: این مدارک می توانند حاوی اقرار طلبکار به ابرا یا نشانه هایی دال بر آن باشند. پذیرش آن ها در دادگاه مستلزم تأیید اصالت و محتوای آن ها توسط کارشناس رسمی دادگستری (مثلاً کارشناس IT یا موبایل) است. همچنین، باید قوانین مربوط به حریم خصوصی در جمع آوری این مدارک رعایت شده باشد.
صوت و تصویر ضبط شده: اگر مکالمه ای ضبط شده باشد که در آن طلبکار اقرار به ابرا دین می کند، این مدرک می تواند به عنوان اماره قضایی مورد استفاده قرار گیرد. البته باید توجه داشت که ضبط صدا و تصویر بدون اطلاع طرف مقابل در برخی موارد می تواند غیرقانونی تلقی شود، اما در دعواهای حقوقی و برای اثبات حقیقت، دادگاه می تواند به آن توجه کند، به شرطی که اصالت آن تأیید شود و از طریق قانونی به دست آمده باشد.

رفتار طلبکار پس از ابرا:

عدم مطالبه برای مدت طولانی: اگر طلبکار پس از مدتی طولانی از تاریخ ادعایی ابرا، هیچ گونه اقدامی برای مطالبه دین انجام نداده باشد، این می تواند یک اماره قوی بر وقوع ابرا باشد.
عدم ارسال اظهارنامه یا اخطار: عدم ارسال هرگونه اخطار یا اظهارنامه قضایی برای مطالبه دین در طول سالیان متمادی.
بازپس گیری اسناد دین: اگر طلبکار پس از ابرا، سند دین (مانند سفته، چک یا رسید) را به بدهکار بازگردانده باشد یا آن را معدوم کرده باشد، این یک نشانه بسیار قوی بر ابرا دین است.

سوگند (قسم)

سوگند یکی از آخرین دلایل اثبات دعوا است که در صورت فقدان سایر ادله یا ناکافی بودن آن ها، و تحت شرایط خاصی، می تواند مورد استناد قرار گیرد. در دعوای اثبات ابرا دین، اگر خواهان (بدهکار) دلایل کافی برای اثبات ابرا نداشته باشد و خوانده (طلبکار) نیز منکر ابرا باشد، خواهان می تواند از خوانده تقاضای ادای سوگند کند. اگر خوانده سوگند یاد کند که ابرا صورت نگرفته، دعوا رد می شود. در صورتی که خوانده از سوگند امتناع کند یا آن را به خواهان رد کند، قواعد خاصی برای ادامه دادرسی وجود دارد.

راهنمای عملی طرح دادخواست اثبات ابرا دین و نمونه های کاربردی

پس از جمع آوری ادله و مستندات، گام بعدی تنظیم و تقدیم دادخواست اثبات ابرا دین به مرجع قضایی صالح است. این مرحله نیازمند دقت و رعایت تشریفات قانونی است تا پرونده به درستی رسیدگی شود.

مرجع صالح برای طرح دعوا

دعوای اثبات ابرا دین، یک دعوای حقوقی محسوب می شود و مرجع صالح برای رسیدگی به آن، دادگاه عمومی حقوقی است. صلاحیت محلی دادگاه نیز اصولاً با توجه به محل اقامت خوانده (طلبکار) تعیین می شود. در برخی موارد نیز ممکن است دادگاه محل انعقاد قرارداد دین یا محل وقوع ابرا صالح به رسیدگی باشد.

مراحل و مدارک لازم جهت تنظیم و تقدیم دادخواست

دادخواست باید در فرم چاپی مخصوص و با رعایت نکات زیر تنظیم شود:

مشخصات دقیق خواهان و خوانده: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی، آدرس دقیق پستی و شغل.
تعیین خواسته: خواسته باید به صورت صریح و دقیق، «اثبات ابرا دین» ذکر شود.
تعیین بهای خواسته: اگر موضوع ابرا، مبلغ مشخصی از دین باشد (مانند ۱۰ میلیون تومان)، باید بهای خواسته در دادخواست قید شود که بر اساس آن هزینه دادرسی محاسبه می گردد.
دلایل و منضمات: این بخش بسیار مهم است و باید لیست کامل کلیه مدارک و مستندات اثبات ابرا (مانند اسناد کتبی، لیست شهود، پرینت پیامک ها و …) به همراه کپی برابر اصل آن ها پیوست دادخواست شود.
شرح کامل واقعه ابرا: در این قسمت باید با بیانی شیوا و دقیق، جزئیات واقعه ابرا (زمان، مکان، نحوه و شرایط وقوع ابرا، افراد حاضر) تشریح شود. این شرح باید منطبق بر دلایل و مدارک پیوستی باشد.

پس از تنظیم، دادخواست و منضمات آن به تعداد خواندگان + ۱ نسخه، به دفتر خدمات الکترونیک قضایی تقدیم شده و پس از پرداخت هزینه دادرسی، به دادگاه صالح ارسال می گردد.

نمونه های دادخواست اثبات ابرا دین

در ادامه، چهار نمونه کاربردی از دادخواست اثبات ابرا دین با سناریوهای مختلف ارائه می شود. این نمونه ها صرفاً جهت راهنمایی هستند و باید بر اساس جزئیات هر پرونده، شخصی سازی شوند.

نمونه ۱: دادخواست اثبات ابرا دین بر اساس سند عادی یا اقرارنامه کتبی


خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]

خواسته: اثبات ابرا دین به مبلغ [مبلغ دین] ریال

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق سند دین (مثلاً قرارداد وام، چک، سفته)
۲. کپی مصدق دست نوشته یا اقرارنامه عادی ابرا مورخ [تاریخ ابرا]
۳. کپی مصدق اظهارنامه ارسالی به خوانده (در صورت وجود)
۴. استماع شهادت شهود (در صورت لزوم)

شرح دادخواست:
ریاست محترم شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام خواهان] به موجب سند [نوع سند دین] به شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ سند]، مبلغ [مبلغ دین] ریال به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، بدهکار بوده ام.
در تاریخ [تاریخ دقیق ابرا]، خوانده محترم طی یک دست نوشته/اقرارنامه عادی (که کپی مصدق آن ضمیمه دادخواست است)، به صراحت و با اراده کامل، بنده را از پرداخت دین مذکور ابرا نموده و اعلام داشته اند که از طلب خود صرف نظر کرده اند.
علی رغم این ابرا و برائت ذمه اینجانب، متأسفانه خوانده محترم اخیراً با ارسال اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، مجدداً اقدام به مطالبه دین ابرا شده نموده اند که این امر برخلاف ماهیت غیرقابل رجوع ابرا و نص صریح ماده ۲۸۹ قانون مدنی است.
لذا با تقدیم این دادخواست و با عنایت به دلایل و مستندات پیوستی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر اثبات ابرا دین و برائت ذمه اینجانب از پرداخت مبلغ [مبلغ دین] ریال را از محضر محترم دادگاه استدعا دارم.

با تجدید احترام
[امضا و نام خواهان]

نمونه ۲: دادخواست اثبات ابرا دین بر اساس شهادت شهود (ابرا شفاهی در جمع)


خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]

خواسته: اثبات ابرا دین به مبلغ [مبلغ دین] ریال

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق سند دین (در صورت وجود)
۲. استماع شهادت شهود به شرح آتی (فهرست شهود)
۳. سایر امارات و قرائن موجود (در صورت وجود)

فهرست شهود:
۱. آقای/خانم [نام و نام خانوادگی شاهد ۱] فرزند [نام پدر] نشانی [آدرس کامل]
۲. آقای/خانم [نام و نام خانوادگی شاهد ۲] فرزند [نام پدر] نشانی [آدرس کامل]

شرح دادخواست:
ریاست محترم شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام خواهان] به موجب [توضیح منشأ دین مانند قرارداد، فاکتور، یا اقرار شفاهی]، مبلغ [مبلغ دین] ریال به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، بدهکار بوده ام.
در تاریخ [تاریخ دقیق ابرا] حدود ساعت [ساعت]، در [مکان دقیق وقوع ابرا مانند منزل مشترک، محل کار، جمع دوستانه]، خوانده محترم در حضور شهود فوق الذکر، به صورت صریح و آشکار اعلام نمودند که از طلب خود نسبت به اینجانب صرف نظر کرده و بنده را از پرداخت دین مذکور ابرا نموده اند.
پس از این ابرا، اینجانب با اطمینان خاطر از برائت ذمه خود، از پرداخت مبلغ فوق خودداری نمودم، اما متأسفانه خوانده محترم اخیراً منکر ابرا شده و اقدام به مطالبه دین ابرا شده نموده اند.
با توجه به ماهیت ایقاعی ابرا و غیرقابل رجوع بودن آن، و با عنایت به اینکه ابرا در حضور شهود عادل صورت گرفته است، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و استماع شهادت شهود معرفی شده و سپس صدور حکم مبنی بر اثبات ابرا دین و برائت ذمه اینجانب از پرداخت مبلغ [مبلغ دین] ریال را دارم.

با تجدید احترام
[امضا و نام خواهان]

نمونه ۳: دادخواست اثبات ابرا دین بر اساس مکاتبات الکترونیکی (پیامک/چت) و قرائن


خواهان: [نام و نام خانوادگی خواهان] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی خوانده] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]

خواسته: اثبات ابرا دین به مبلغ [مبلغ دین] ریال

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق سند دین (در صورت وجود)
۲. پرینت مکاتبات الکترونیکی (پیامک/چت) حاوی اقرار به ابرا دین
۳. درخواست استعلام از اپراتور تلفن همراه/کارشناسی محتوای موبایل (در صورت لزوم)
۴. سایر امارات و قرائن (مانند عدم مطالبه طولانی مدت)

شرح دادخواست:
ریاست محترم شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی [نام شهرستان]

با سلام و احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام خواهان] به موجب [توضیح منشأ دین]، مبلغ [مبلغ دین] ریال به خوانده محترم، آقای/خانم [نام خوانده]، بدهکار بوده ام.
در تاریخ [تاریخ دقیق ابرا یا بازه زمانی پیامک ها]، خوانده محترم طی مکاتبات الکترونیکی (پیامک/گفتگو در [نام پیام رسان مانند واتساپ/تلگرام]) به شماره تلفن همراه [شماره تلفن خواهان] (با شماره [شماره تلفن خوانده])، به صراحت و با اراده کامل اعلام نمودند که از طلب خود نسبت به اینجانب صرف نظر کرده و بنده را از پرداخت دین مذکور ابرا نموده اند. (کپی پرینت این مکاتبات ضمیمه دادخواست است).
علاوه بر این، پس از این مکاتبات و ابرا، خوانده محترم به مدت [تعداد] سال/ماه هیچ گونه اقدامی جهت مطالبه دین انجام ندادند که این خود قرینه ای قوی بر وقوع ابرا و عدم رجوع از آن است.
با توجه به ماهیت غیرقابل رجوع ابرا و دلایل و مستندات فوق الذکر، از محضر محترم دادگاه تقاضای رسیدگی و در صورت لزوم، دستور استعلام از اپراتور مربوطه یا ارجاع امر به کارشناسی موبایل جهت تأیید اصالت و محتوای مکاتبات الکترونیکی و سپس صدور حکم مبنی بر اثبات ابرا دین و برائت ذمه اینجانب از پرداخت مبلغ [مبلغ دین] ریال را دارم.

با تجدید احترام
[امضا و نام خواهان]

نمونه ۴: دادخواست اثبات ابرا دین مهریه


خواهان: [نام و نام خانوادگی زوجه] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]
خوانده: [نام و نام خانوادگی زوج] فرزند [نام پدر] کد ملی [کد ملی] نشانی [آدرس کامل]

خواسته: اثبات ابرا دین مهریه [تعداد/مبلغ مهریه] و برائت ذمه خوانده

دلایل و منضمات:
۱. کپی مصدق سند ازدواج
۲. کپی مصدق اقرارنامه رسمی/عادی ابرا مهریه مورخ [تاریخ ابرا] (در صورت وجود)
۳. استماع شهادت شهود (در صورت وجود)
۴. سایر مدارک و قرائن (مانند اسکرین شات پیامک ها)

شرح دادخواست:
ریاست محترم شعبه محترم [شماره شعبه] دادگاه عمومی حقوقی (خانواده) [نام شهرستان]

با سلام و احترام،
احتراما به استحضار عالی می رساند:
اینجانبه [نام خواهان] و خوانده محترم آقای [نام خوانده] به موجب سند ازدواج شماره [شماره سند] مورخ [تاریخ ازدواج]، زوجین یکدیگر می باشیم و مهریه اینجانبه تعداد [تعداد مهریه] سکه تمام بهار آزادی/مبلغ [مبلغ مهریه] می باشد که بر ذمه زوج مستقر است.
در تاریخ [تاریخ دقیق ابرا]، اینجانبه با اراده کامل و بدون هیچ گونه اکراه و اجباری، اقدام به ابرا تمامی/بخشی از مهریه خود در حق خوانده محترم نمودم. این ابرا [به صورت شفاهی در حضور شهود/طی دست نوشته عادی/در قالب اقرارنامه رسمی] صورت گرفت (کپی مصدق مدارک پیوستی ضمیمه است).
با توجه به ماهیت ابرا دین که یک ایقاع غیرقابل رجوع است و با توجه به اینکه ابرا مهریه نیز از شمول این قاعده مستثنی نمی باشد (همان طور که در آرای وحدت رویه و دکترین حقوقی تأکید شده است)، ذمه خوانده محترم از تاریخ مذکور در خصوص مهریه ابرا شده، بری گردیده است.
متأسفانه اخیراً خوانده محترم منکر ابرا صورت گرفته شده و [در صورت لزوم: اقدام به طرح دعوای مطالبه مهریه نموده اند].
لذا با تقدیم این دادخواست و با عنایت به دلایل و مستندات پیوستی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر اثبات ابرا دین مهریه اینجانبه از خوانده محترم و برائت ذمه ایشان را از محضر محترم دادگاه استدعا دارم.

با تجدید احترام
[امضا و نام خواهان]

تحلیل آرای قضایی: نمونه رای اثبات ابرا دین از دادگاه های ایران

برای درک عمیق تر چگونگی رسیدگی به دعوای اثبات ابرا دین در عمل و آگاهی از استدلال های قضایی، بررسی نمونه آرای دادگاه ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این بخش، به تحلیل یک نمونه رای اثبات ابرا دین مرتبط با مهریه می پردازیم که نکات کلیدی و کاربردی را در خصوص این موضوع روشن می سازد.

بررسی و تحلیل یک دادنامه واقعی در خصوص اثبات ابرا دین مهریه

یکی از پرتکرارترین موارد ابرا دین، ابرا مهریه توسط زوجه است که در بسیاری از دعاوی خانواده مطرح می شود. بررسی یک نمونه رای در این خصوص، می تواند به شناخت سازوکارهای قضایی کمک کند.

معرفی پرونده: در یک پرونده، زوجه ای به نام خانم و.و. با وکالت آقای م.ح. و م.ت. دعوایی را به طرفیت زوج خود، آقای م.ز.، با خواسته مطالبه تعداد ۹۰ سکه تمام بهار آزادی بابت قسمتی از مهریه و خسارات دادرسی مطرح کرده است. خوانده و وکیل ایشان در دفاع از خود، سندی عادی ارائه کرده اند که طبق آن، زوجه تمام مهریه خود را در حق زوج حلال نموده و ذمه زوج را بری کرده است. زوجه در مقابل، امضای خود بر سند عادی را تأیید کرده اما مدعی شده که این بخشش از روی اکراه و اجبار صورت گرفته است.

استدلال دادگاه بدوی: دادگاه بدوی با توجه به دفاعیات زوج و وکیلش و همچنین اذعان زوجه به امضای سند عادی، به این نتیجه رسیده است که ادعای اکراه و اجبار از سوی زوجه، با توجه به محتویات پرونده، در حدی نیست که موجب فقدان قصد یا رضا در او شده باشد. دادگاه در تحلیل خود آورده است که حتی اگر تهدیدی هم از سوی زوج صورت گرفته باشد، این تهدید در خصوص شکایت قانونی بوده است که این یک حق مسلم محسوب می شود و نمی تواند دلیلی بر اکراه باشد؛ زیرا نتیجه شکایت در اختیار محاکم قضایی است، نه زوج.
علاوه بر این، دادگاه به این نکته اشاره می کند که مهریه زوجه به صورت دین بر ذمه زوج استقرار یافته است. با بخشش این دین، امکان رجوع برای دائن (زوجه) وجود ندارد. در نهایت، دادگاه با استناد به ماده ۸۰۶ قانون مدنی (که بیان می دارد: «هرگاه کسی مالی را به کسی هبه کند و قبض هم کند نمی تواند رجوع کند مگر در مورد خاص») و ماده ۱۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی، حکم بر بطلان دعوای خواهان (مطالبه مهریه) صادر و اعلام می نماید. رأی دادگاه بدوی حضوری و قابل اعتراض در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.

رای دادگاه تجدیدنظر: پس از صدور رأی بدوی، خانم و.و. با وکالت آقای م.ت. نسبت به این دادنامه تجدیدنظرخواهی می کند. شعبه ۱۱ دادگاه تجدیدنظر استان تهران، پس از بررسی پرونده، با این استدلال که دادنامه تجدیدنظرخواسته مطابق دلایل موجود در پرونده و وفق مقررات قانونی صادر گردیده و ایراد تجدیدنظرخواه در حدی نیست که موجب علم به وجود اشتباه در حکم شود، ضمن ردّ اعتراض، حکم تجدیدنظرخواسته را تأیید می نماید. این رأی قطعی است.

نکات کلیدی و کاربردی استخراج شده از این آراء

این دادنامه نکات مهمی را برای افرادی که درگیر دعوای اثبات ابرا دین هستند، آشکار می کند:

اعتبار سند عادی: حتی یک سند عادی (دست نوشته یا اقرارنامه بدون ثبت رسمی) در صورت تأیید امضا و محتوا توسط امضاکننده، می تواند دلیل قاطعی برای اثبات ابرا دین باشد.
سختی اثبات اکراه: ادعای اکراه یا اجبار برای ابرا دین، باید به صورت مستدل و با ادله قوی اثبات شود. صرف ادعای تهدید به شکایت قانونی، از نظر دادگاه به منزله اکراه مؤثر بر بطلان ابرا محسوب نمی شود.
غیرقابل رجوع بودن ابرا دین: هم دادگاه بدوی و هم تجدیدنظر، بر اساس ماده ۸۰۶ قانون مدنی، بر غیرقابل رجوع بودن ابرا دین تأکید کرده اند. این بدان معناست که اگر طلبکار (چه در مهریه و چه در سایر دیون) دین را ابرا کند، دیگر نمی تواند مجدداً آن را مطالبه کند.
اهمیت استدلال حقوقی: دفاعیات مستدل و استناد به مواد قانونی صحیح (مانند مواد ۲۸۹ و ۸۰۶ قانون مدنی) در موفقیت دعوا بسیار مؤثر است.

«رویه های قضایی نشان می دهند که اثبات ابرا دین، به ویژه در مواجهه با ادعای اکراه، نیازمند ارائه مستندات قوی و استدلال حقوقی دقیق است و دادگاه ها بر غیرقابل رجوع بودن ابرا تأکید دارند.»

نگاهی به آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور

آرای وحدت رویه دیوان عالی کشور، آرایی هستند که برای ایجاد رویه یکسان در محاکم سراسر کشور صادر می شوند و برای تمام دادگاه ها لازم الاتباع هستند. در خصوص ابرا دین مهریه، دیوان عالی کشور در برخی موارد، بر لزوم احراز قصد و رضای زوجه در ابرا و عدم تأثیر اکراه بر آن تأکید داشته است. البته این آراء غالباً به نحوه اثبات و تفسیر قصد و رضا می پردازند و اصل غیرقابل رجوع بودن ابرا را تأیید می کنند. مطالعه این آراء برای وکلا و پژوهشگران حقوقی جهت درک کامل تر رویه قضایی توصیه می شود.

سوالات متداول

آیا ابرا دین قابل رجوع است؟

خیر، ابرا دین به هیچ وجه قابل رجوع نیست. بر اساس ماده ۸۰۶ قانون مدنی، حتی در صورت هبه دین نیز، دائن پس از قبض (یعنی بخشش دین) نمی تواند از آن رجوع کند. این عدم قابلیت رجوع، از ماهیت ایقاعی ابرا نشأت می گیرد؛ به این معنا که با اراده یک طرفه طلبکار و بدون نیاز به رضایت بدهکار، دین ساقط شده و این سقوط، قطعی و برگشت ناپذیر است.

آیا برای اثبات ابرا دین حتماً باید سند کتبی وجود داشته باشد؟

خیر، لزوماً خیر. اگرچه سند کتبی (اعم از رسمی یا عادی) قوی ترین دلیل برای اثبات ابرا دین محسوب می شود، اما ابرا می تواند به صورت شفاهی نیز انجام شود. در این صورت، برای اثبات آن باید از ادله دیگری مانند شهادت شهود، اقرار طلبکار (خارج از دادگاه) یا امارات و قرائن قضایی (مانند پیامک ها، چت ها یا عدم مطالبه طولانی مدت دین) استفاده کرد. البته اثبات ابرا شفاهی به مراتب دشوارتر و نیازمند دلایل مستحکم تری است.

اگر ابرا تحت اکراه یا اجبار صورت گرفته باشد، چه تبعات حقوقی دارد؟

اگر ابرا تحت اکراه یا اجبار صورت گرفته باشد، غیرنافذ است. این به آن معناست که ابرا فی نفسه باطل نیست، اما برای معتبر شدن، نیاز به تنفیذ (تأیید بعدی) طلبکار پس از زوال حالت اکراه دارد. اگر طلبکار پس از رفع اکراه، آن ابرا را تنفیذ نکند، ابرا از ابتدا باطل تلقی می شود و دین همچنان به قوت خود باقی است. اثبات اکراه در دادگاه نیز بر عهده مدعی اکراه است و باید با دلایل قوی و محکمه پسند همراه باشد.

تفاوت دقیق ابرا با هبه دین چیست و کدام یک قابل رجوع است؟

ابرا و هبه دین هر دو منجر به سقوط تعهد می شوند، اما تفاوت های ماهوی دارند. ابرا یک ایقاع است، یعنی با اراده یک طرفه طلبکار محقق می شود و نیاز به قبول بدهکار ندارد و به هیچ وجه قابل رجوع نیست. اما هبه دین یک عقد است، یعنی نیاز به ایجاب طلبکار و قبول بدهکار دارد. با این حال، به موجب ماده ۸۰۶ قانون مدنی، هبه دین پس از قبض دین (که در اینجا به معنای تحقق بخشش است) غیرقابل رجوع است. بنابراین، هر دو در نتیجه (غیرقابل رجوع بودن پس از تحقق) مشابه عمل می کنند، اما در ماهیت حقوقی (ایقاع در برابر عقد) تفاوت دارند.

چه مدت زمانی برای طرح دعوای اثبات ابرا دین وجود دارد؟

در نظام حقوقی ایران، برای طرح دعوای اثبات ابرا دین، مهلت قانونی مشخصی وجود ندارد. این دعوا از جمله دعاوی است که تابع مرور زمان نمی شود و هر زمان که طلبکار منکر ابرا شود و بخواهد دین را مطالبه کند، بدهکار می تواند برای اثبات ابرا به دادگاه مراجعه کند. با این حال، هرچه زمان بیشتری از وقوع ابرا بگذرد، جمع آوری دلایل و مستندات (مانند شهادت شهود یا حفظ پیامک ها) دشوارتر خواهد شد.

آیا ابرا دین می تواند به صورت ضمنی (غیرصریح) انجام شود و چگونه اثبات می گردد؟

ابرا دین اصولاً باید به صورت صریح و آشکار باشد، اما در برخی موارد می تواند به صورت ضمنی نیز صورت گیرد. ابرا ضمنی زمانی محقق می شود که طلبکار عملی انجام دهد که از آن به روشنی و بدون هیچ شکی، قصد او بر ابرا دین فهمیده شود. مثلاً اگر طلبکار سند دین را عمداً و با علم به نتیجه، پاره کند یا به بدهکار بازگرداند، این عمل می تواند به منزله ابرا ضمنی تلقی شود. اثبات ابرا ضمنی دشوارتر است و باید با قرائن و امارات قوی همراه باشد که به طور قطع دلالت بر قصد ابرا داشته باشند.

نقش اظهارنامه در دعوای اثبات ابرا دین چیست؟

اظهارنامه ابرا دین به خودی خود ابرا را اثبات نمی کند، اما می تواند نقش مهمی در روند دادرسی ایفا کند. اگر شما به عنوان بدهکار، پس از ابرا از سوی طلبکار، یک اظهارنامه برای او ارسال کنید و در آن به ابرا صورت گرفته اشاره نمایید، و طلبکار در پاسخ به آن یا در طولانی مدت سکوت کند یا پاسخ هایی دهد که حاکی از پذیرش ابرا باشد، این امر می تواند به عنوان یک اماره قضایی یا اقرار ضمنی مورد استناد قرار گیرد. همچنین، اگر طلبکار پس از ابرا منکر شود، ارسال اظهارنامه از سوی شما برای یادآوری ابرا و اثبات منکر شدن او، می تواند در دادگاه مؤثر باشد.

هزینه دادرسی این دعوا چگونه محاسبه می شود؟

هزینه دادرسی دعوای اثبات ابرا دین، بر اساس بهای خواسته (میزان دین ابرا شده) محاسبه می شود. این دعوا یک دعوای مالی محسوب می گردد و هزینه های دادرسی آن شامل مراحل بدوی، تجدیدنظر و فرجام خواهی، بر اساس تعرفه های مصوب قوه قضائیه، به صورت درصدی از مبلغ خواسته تعیین می گردد. هرچه مبلغ دین ابرا شده بیشتر باشد، هزینه دادرسی نیز بیشتر خواهد بود.

اگر طلبکار فوت کند و ورثه منکر ابرا شوند، چطور می توان ابرا را اثبات کرد؟

در صورتی که طلبکار فوت کند و ورثه او منکر ابرا شوند، بار اثبات ابرا بر عهده بدهکار است و او باید ابرا را به دادگاه اثبات کند. در این حالت، تفاوتی با اثبات ابرا در زمان حیات طلبکار وجود ندارد و می توان از همان ادله (اسناد کتبی، شهادت شهود، اقرار متوفی در زمان حیاتش که توسط شهود اثبات شود، یا امارات و قرائن) استفاده کرد. این امر بر اهمیت جمع آوری و حفظ مستندات از همان ابتدا تأکید می کند، چرا که با فوت طلبکار، ممکن است اثبات ابرا دشوارتر شود.

نتیجه گیری

اثبات ابرا دین، پروسه ای حقوقی است که می تواند بدهکار را از یک تعهد مالی نجات دهد، اما تنها زمانی موفقیت آمیز خواهد بود که با درک عمیق ماهیت حقوقی ابرا، جمع آوری دقیق و مستند ادله و ارائه دادخواست صحیح و اصولی همراه باشد. این مقاله کوشید تا با تبیین مفاهیم قانونی، تشریح شرایط تحقق ابرا، معرفی ادله اثبات دعوا و ارائه نمونه های کاربردی دادخواست و تحلیل رای دادگاه، چراغ راهی برای افراد درگیر با این چالش حقوقی باشد. در تمامی مراحل این فرایند، از جمع آوری مدارک تا حضور در دادگاه، مشاوره با یک وکیل متخصص حقوقی می تواند شانس موفقیت شما را به طرز چشمگیری افزایش دهد و مسیر حقوقی را برایتان هموارتر سازد.

منابع و مراجع: