خسارت «انگ اسرائیلی» برای کدام برند سنگین تر است؟ از کی اف سی تا اپل و گوگل

 

به گزارش مجله خانواده در یکی از آخرین واکنش ها به ادامه محاصره مردم غزه و حملات صهیونیستی به آنان رسانه ها طی روزهای اخیر از حمله به رستوران های زنجیره ای فست فود با برند کی اف سی در پاکستان خبر دادند؛ اقدامی علیه برندهای آمریکایی که از دید حمله کنندگان تامین کننده منافع اسرائیل و لابی های یهودی در آمریکا به شمار می آیند.

به گزارش ایرنا در این ارتباط طیفی از رهبران مذهبی و گروه های سیاسی خواستار تحریم محصولات مرتبط با اسرائیل شده اند اما تاکید کرده اند که این اعتراض ها باید بدون خشونت و مسالمت آمیز باشد. با این حال و پس از رویدادهای پاکستان رسانه ها از تصمیم شرکت آمریکایی کی اف سی برای بستن همه ۵۳۷ شعبه خود در ترکیه خبر دادند.

این البته ماجرای جدیدی نیست و طی جنگ غزه و قبل از آن بارها در کشور خودمان نیز کارزارهایی در فضای مجازی برای تحریم برخی برندها مثل نستله مک دونالد کوکاکولا و حتی شرکت های تکنولوژی مانند گوگل یا اپل راه افتاد.

کارزارهای بی پایان علیه شرکت ها و برندهای منتسب به اسرائیل و لابی های یهودی

شبکه های اجتماعی پر از هشتگ هایی مثل BoycottIsrael #FreePalestine# و BoycottMcDonalds# شده اند. البته این بار نسل تازه تری از مصرف کنندگان به ویژه جوانان مسلمان و امواج عدالتخواه و معترض به تحریم این برندها روی آورده اند.

به دلیل این که بسیاری از این شرکت ها به طور رسمی در ایران فعال نیستند این کمپین ها در کشور ما بیشتر جنبه نمادین داشته و دارند با این حال و همچنان که اشاره شد ماجرا قدیمی تر از اینها است در واقع طی سال های اخیر با شدت گرفتن بحران های سیاسی و نظامی در مناطق مختلف جهان برخی برندهای بین المللی با واکنش های متناقضی روبه رو شده اند.

یکی از مهم ترین این تحریم ها و بایکوت ها به ویژه در کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا علیه برندهایی است که از نظر اقتصادی و تجاری مرتبط با با اسرائیل شناخته می شوند. این تحریم ها تنها محدود به کشورهای خاورمیانه نبوده و حتی در برخی از کشورهای اروپایی نیز به چشم می خورند.

گروه هایی از فعالان حقوق بشری و ائتلاف های مختلف مذهبی و اجتماعی از طریق رسانه ها و شبکه های اجتماعی مصرف کنندگان را به بایکوت محصولات شرکت های غربی تشویق کرده اند. این کمپین ها به ویژه در دوران بحران های سیاسی و نظامی مانند جنگ ها و تنش های بین اسرائیل و فلسطین شدت گرفته اند.

در کشورهایی چون پاکستان ترکیه مالزی و … موج تحریم ها علیه برندهای غربی به طور پیوسته گسترش یافته و گاهی به تحرکات مردمی تبدیل شده است. این تحریم ها به ویژه پس از تشدید جنگ در غزه و دیگر مناطق فلسطینی شدت گرفتند و برخی از این کشورهای اسلامی اقدام به بایکوت گسترده محصولات شرکت هایی کردند که به طور غیرمستقیم یا مستقیم با اسرائیل در ارتباط بودند.

واکنش شرکت ها به تحریم و بایکوت

در واکنش به این فشارها برندهای بزرگ جهانی تلاش کرده اند با تغییر استراتژی های بازاریابی یا فروش محصولات خود در این مناطق خود را از انتقادها دور کنند. برای مثال شرکت های مک دونالد و کوکاکولا در برخی از کشورهای مسلمان برای نشان دادن بی طرفی خود اقدام به بستن برخی شعبه های خود کردند یا برخی از مواد اولیه خود را تغییر دادند تا از انتقادات بیشتر جلوگیری کنند.

این برندها همچنین با برگزاری کمپین های تبلیغاتی جدید سعی کرده اند به مصرف کنندگان این پیام را بدهند که هدف آنها تنها فروش محصولات باکیفیت و بدون توجه به سیاست های منطقه ای است. در حالی که برخی از این اقدامات به کاهش تنش ها کمک کرده اما همچنان در برخی از بازارهای خاص این برندها به طور مستقیم مورد انتقاد قرار دارند.

تاثیرات اقتصادی این تحریم ها به ویژه در بازارهای کشورهای در حال توسعه و آسیایی قابل توجه است. برندهای بزرگ که سال ها در این بازارها فعالیت می کردند حالا با کاهش فروش و تضعیف تصویر برند خود مواجه شده اند. در بسیاری از این کشورها مصرف کنندگان به سمت خرید محصولات داخلی سوق پیدا کرده اند و برخی از برندهای محلی توانسته اند از این موقعیت بهره برداری کنند.

در کشورهای خاورمیانه کاهش فروش برندهای غربی به معنای افزایش سهم بازار برندهای محلی است. در ترکیه و پاکستان برندهای بومی نه تنها به دنبال جایگزینی محصولات غربی بوده اند بلکه به طور فعال در بازارهای بین المللی به رقابت پرداخته اند. این تغییرات به سود شرکت های داخلی بوده و بعضا باعث رشد اقتصادی و افزایش اشتغال در این کشورها شده است.

در برخی کشورهای اسلامی فروشگاه ها و رستوران های زنجیره ای مجبورند برای ادامه فعالیت خود استراتژی های جدیدی اتخاذ کنند. این استراتژی ها شامل تغییر منوها کاهش شعبات و حتی گاهی تغییر مواد اولیه است.

در پاکستان که به ویژه در پی بحران های اخیر و جنگ در غزه شاهد اعتراضات و تظاهرات مردمی علیه برندهای غربی بوده ایم طیفی از این برندها از تحمل این فشارها و ادامه فعالیت های اقتصادی در این کشورها بازمانده اند.

جنبش های تحریمی علیه برندهای غربی در حال حاضر به یکی از دغدغه های جدی برای شرکت های بزرگ جهانی تبدیل شده اند. این کمپین ها بیشتر از همیشه به وسیله شبکه های اجتماعی و فضای مجازی گسترش یافته اند و این امکان را برای مردم فراهم کرده اند که به راحتی صدای خود را به گوش دیگران برسانند. این نشان می دهد تحریم ها دیگر محدود به کشورهای خاص نمی شوند بلکه به یک جنبش جهانی تبدیل شده اند که می تواند تاثیرات قابل توجهی بر اقتصاد جهانی و روابط تجاری کشورهای مختلف بر جای بگذارد.

در آینده احتمالا کشورهای غربی باید توجه بیشتری به این کمپین ها و فشارهای اجتماعی داشته باشند و از سوی دیگر برندهای غربی در این کشورها نیاز به سازگاری بیشتر با فرهنگ ها و سیاست های محلی خواهند داشت تا از کاهش فروش خود جلوگیری کنند.

شکل گیری نوعی فرهنگ اقتصادی علیه تولیدات مرتبط با اسرائیل

تحریم برندهای غربی به ویژه در کشورهای مسلمان و برخی کشورهای آسیایی تنها یک پدیده اقتصادی نیست بلکه به یک پدیده فرهنگی و سیاسی تبدیل شده است. این تحریم ها گاه بر اقتصاد جهانی تاثیرات عمیقی دارند و همچنان که اشاره شد باعث تغییرات در استراتژی های بازاریابی و تجاری شرکت های بزرگ جهانی شده اند. این پدیده نه تنها نشان دهنده تعارضات سیاسی است بلکه به ویژه در زمینه های اجتماعی و فرهنگی چالش های جدیدی را پیش روی برندها و کشورها قرار داده است. در آینده این روندها می توانند به طور مستقیم بر روابط بین المللی و تبادلات تجاری تأثیرگذار باشند.

از سال ۲۰۱۵ اتحادیه اروپا قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن محصولات وارداتی از شهرک های اسرائیلی واقع در کرانه باختری بیت المقدس شرقی و بلندی های جولان باید به وضوح مشخص شوند که «ساخت اسرائیل» نیستند بلکه از شهرک ها آمده اند. این تصمیم نتیجه فشارهای بین المللی حقوق بشری و خواست برخی از اعضای اتحادیه اروپا بود که با شهرک سازی ها بشدت مخالف بودند.

طبق این قانون برچسب گذاری این محصولات به مصرف کنندگان امکان می دهد تصمیم آگاهانه بگیرند که آیا مایلند از محصولاتی که حاصل شهرک سازی غیرقانونی هستند حمایت کنند یا نه. اتحادیه اروپا تاکید دارد که این اقدام نه به معنای تحریم اسرائیل بلکه برای حفظ حقوق مصرف کننده است.

اسرائیل به شدت به این تصمیم اعتراض کرد. وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی این اقدام را «مغرضانه» و «جانبدارانه» خواند و مدعی شد که اتحادیه اروپا با این سیاست فلسطینی ها را به ادامه مناقشه تشویق می کند.

با این حال برخی فروشگاه های زنجیره ای در اروپا از جمله در فرانسه بلژیک هلند و ایرلند فروش برخی از محصولات اسرائیلی تولیدشده در شهرک ها را متوقف کردند.

علاوه بر این ها جنبش های مردمی و سازمان هایی مثل BDS (بایکوت عدم سرمایه گذاری و تحریم اقتصادی اسرائیل) با استفاده از این مصوبه کمپین هایی گسترده برای افزایش تحریم ها راه اندازی کردند.

«بی دی اس» علیه نسل کشی

درگیری ها میان اسرائیل و فلسطین به ویژه پس از حملات مکرر به غزه در دهه های اخیر باعث شده جنبشی جهانی شکل بگیرد که هدف آن تحریم اقتصادی فرهنگی و دانشگاهی اسرائیل و حامیان آن است. این جنبش که با نام مخفف BDS (Boycott, Divestment, Sanctions) شناخته می شود از سال ۲۰۰۵ فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد و تا امروز به ابزاری مهم در دست فعالان حقوق بشر و جوامع مسلمان تبدیل شده است؛ حرکتی که بر سه اصل استوار است: اول پایان اشغال سرزمین های فلسطینی. دوم به رسمیت شناختن حقوق مساوی فلسطینی های ساکن اسرائیل و سوم احقاق حق بازگشت آوارگان فلسطینی.

این جنبش با الگوبرداری از مبارزات علیه آپارتاید آفریقای جنوبی تحریم اقتصادی را به عنوان راهی برای فشار بر دولت اسرائیل در پیش گرفت. با گذشت زمان برندهای جهانی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم با دولت اسرائیل یا شرکت های اسرائیلی همکاری داشتند هدف تحریم قرار گرفتند.

نستله هر چند بارها ادعا کرد سهامش را واگذار کرده اما نتوانست از زیر بار تحریم بیرون بیاید. استارباکس به دلیل مواضع شخصی «هاوارد شولتز» مدیرعامل پیشین که از اسرائیل حمایت کرده بود از سال های اولیه در لیست تحریم ها قرار گرفت. مک دونالد هم چون برخی شعب این شرکت در اسرائیل به ارتش اسرائیل کمک های غذایی ارائه کرده باعث تحریم جهانی اش در میان مسلمانان شده است.

فعالیت کوکاکولا در اسرائیل و حضورش در شهرک های غیرقانونی هم از دلایل تحریم آن عنوان شده است. پپسی هم به اتهام حضور در بازار اسرائیل و ارتباط با شرکت های اسرائیلی در فهرست تحریم قرار گرفته. برند ورزشی پوما به دلیل حمایت مالی از فدراسیون فوتبال اسرائیل که شامل تیم هایی از شهرک های غیرقانونی است تحریم شده است.

علاوه بر این ها برند فناوری اچ پی به جهت ارائه زیرساخت های فناورانه به نیروهای نظامی اسرائیل و نقش داشتن در سیستم های شناسایی در کرانه باختری و برندهای دیزنی آمازون گوگل و نت فلیکس و تعداد زیادی شرکت بزرگ و کوچک به اتهام سانسور روایت فلسطینی یا تبلیغ روایت های خاص از بحران به طور نمادین مورد تحریم قرار گرفته اند.

جمع بندی

به طور کلی باید گفت تحریم برندهای جهانی به خاطر ارتباط با اسرائیل موضوعی فراتر از اقتصاد است. این یک جنبش اجتماعی فرهنگی و سیاسی است که نشان می دهد مردم چگونه می توانند از ابزارهایی مانند انتخاب مصرف برای بیان اعتراضات خود استفاده کنند. از سال ۲۰۰۵ تاکنون این تحریم ها نشان داده اند که در عصر شبکه های اجتماعی آگاهی عمومی می تواند قدرتی برابر با سرمایه و تبلیغات ایجاد کند.

هرچند ممکن است تأثیر مالی این تحریم ها بر غول های اقتصادی جهان محدود باشد اما از منظر فرهنگی و رسانه ای این برندها را وادار کرده تا پاسخگو باشند و گاه از مواضع خود عقب نشینی کنند. رویدادهای اخیر پاکستان مثالی زنده از این قدرت جمعی است که با تحریم مردمی تبدیل به یک جریان ملی و فرهنگی شد.

البته برخی تحلیلگران و صاحب نظران حوزه های مرتبط با تبلیغات و رسانه از منظری متفاوت بروز چنین حوادثی و راه افتادن چنین امواجی را حامل خسارت در کوتاه مدت و سودآوری در بلندمدت می دانند و دلایل گوناگونی را در این زمینه مطرح می کنند که از جنس روانشناسی بازاریابی یا مرتبط به مباحث اقتصاد سیاسی است.

برخی هم با گشتن دنبال دست های پنهان و پشت پرده از تحریک برخی بنگاه های اقتصادی و شرکت های رقیب در کشورهای آسیایی اروپایی و به خصوص خاورمیانه ای سخن می گویند اما آنچه اهمیت بالایی دارد انگیزه ای است که هزاران یا شاید میلیون ها مصرف کننده را به نشان دادن واکنش علیه اقدامات ضدانسانی اسرائیل و حمایت از مردم غزه برمی انگیزد و ممکن است هر زمان شکل و شمایلی جدید پیدا کند.

310310