رای غیابی و واخواهی چیست

از جمله احکامی که توسط دادگاه ها صادر می شوند ، احکام غیابی هستند . احکام غیابی در شرایطی صادر می شوند که خوانده دعوا در ضمن فرایند دادرسی توسط دادگاه حضور نداشته و لایحه ای هم نفرستاده باشد و یا اینکه اخطاریه دادگاه به او ابلاغ نشده باشد تا بتواند در دادگاه حضور پیدا کرده و از خود دفاع کند . بنابراین ، قانونگذار به کسی که در این دعوا محکوم می شود حق داده است تا در صورت تمایل ، نسبت به دعوا واخواهی کند . مطابق قانون آیین دادرسی مدنی ، درخواست واخواهی تنها در خصوص احکامی که غیابی صادر شده اند امکان پذیر است و در خصوص احکام حضوری کاربردی نخواهد داشت . به همین دلیل ، در این مقاله از تهران وکیل ابتدا اینکه واخواهی چیست را بررسی کرده و در ادامه به توضیح واخواهی از رأی غیابی می پردازیم  .

واخواهی از رای غیابی چیست؟

واخواهی در لغت به معنی بازخواست یا اعتراض می باشد. واخواهی از رای غیابی در اصطلاح حقوقی روشی است که با استفاده از واخواهی، شخصی که رای غیابی علیه او صادر شده به رای غیابی صادره اعتراض می کند. بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، محکوم علیه غایب حق دارد به حکم غیابی اعتراض نماید. این اعتراض واخواهی از رای غیابی نامیده می شود. دادخواست واخواهی از رای غیابی در دادگاه صادر کننده حکم غیابی قابل رسیدگی است. یکی دیگر از راه های اعتراض به رای دادگاه، تجدید نظرخواهی می باشد.

فرق تجدید نظر خواهی با واخواهی از رای غیابی

تجدید نظر خواهی به معنای دادخواست رسمی برای اعتراض به رای صادره و رسیدگی مجدد در مراجع قضایی بالاتر می باشد. به عنوان مثال، در شرایطی که در دادگاه اولیه، شخص نتواند به خوبی از خود دفاع کند یا به خوبی از خود دفاع کند و مرجع قضایی مربوطه به اشتباه، به ضرر وی رای صادر نماید ، می توان به رای دادگاه اولیه اعتراض کرد و رسیدگی مجدد و تجدید نظر خواهی را از مراجع ذی صلاح خواست. اما واخواهی اعتراضی است که مربوط به رای غیابی و احکامی که به صورت غیابی صادر می شود، می باشد و در همان دادگاه اولیه رسیدگی می شود.

چه احکامی قابل واخواهی هستند؟

واخواهی، یک اعتراض است که نسبت به احکام غیابی صورت گرفته و احکام حضوری قابلیت واخواهی نمی باشند. تمامی احکام غیابی صادرشده از دادگاه های عمومی و انقلاب که در دعاوی حقوقی صادر شده اند، در مهلت تعیین شده، توسط محکوم علیه غایب قابل شکایت می باشند. در این بین فرقی ندارد که حکم صادره از دادگاه بدوی قابل تجدیدنظر باشد یا خیر، صرف عدم  حضور محکوم علیه در مرحله بدوی مجوز صدور واخواهی می باشد. خواهان در جلسه بدوی که خوانده حضور ندارد محکوم به بی حقی می گردد، مجاز به واخواهی نمی باشد. چرا که حکم نسبت به خواهان همواره حضوری است و چنانچه دعوای خواهان قابل تجدید نظر باشد، وی می تواند در مهلت مقرر از حکم صادره تقاضای تجدید نظر نماید.

رای غیابی دادگاه

با استناد به مواد 303 و 304 توضیح می دهیم رای صادره دادگاه در چه شرایطی غیابی می باشد و با استناد به تبصره ماده 302 قانون آیین دادرسی مدنی، به توضیح نحوه ی ابلاغ رای غیابی می پردازیم: تبصره ماده 302 قانون آیین دادرسی مدنی بر اساس تبصره ماده 302 قاانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه رای دادگاه غیابی بوده و محکوم علیه مجهول المکان باشد، مفاد رای بوسیله اگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار مرکز یا محلی با هزینه خواهان برای یکبار به محکوم علیه ابلاغ خواهد شد. تاریخ انتشار اگهی، تاریخ ابلاغ رای محسوب می شود.

با استناد به ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم دادگاه حضوری است مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده و به طورکتبی نیز دفاع ننموده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. ماده 304 قانون آیین دادرسی مدنی با استناد به ماده 304 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که خواندگان متعدد باشند و فقط بعضی از آنان در جلسه دادگاه حاضرشوند و یا لایحه دفاعیه تسلیم نمایند، دادگاه نسبت به دعوای مطروحه علیه کلیه خواندگان رسیدگی کرده سپس مبادرت به صدور رای می نماید، رای دادگاه نسبت به کسانی که در جلسات حاضر نشده و لایحه دفاعیه نداده اند و یا اخطاریه، ابلاغ واقعی نشده باشد غیابی محسوب است.

واخواهی از رای غیابی چه شرایطی دارد؟

• رای صادر شده غیابی باشد.
• دادخواست واخواهی از رای غیابی به دادگاه صادر کننده رای غیابی تقدیم شود.
• پرداخت هزینه دادرسی
• واخواهی از رای غیابی در مهلت قانونی واخواهی به دادگاه صادرکننده رای غیابی تقدیم شود.

در واخواهی از رای غیابی، خوانده چه حقوقی دارد؟

• اعتراض به بهای خواسته
• اعتراض به اصیل بودن سند
• اعتراض به ادله بررسی شده در دادرسی اولیه
• جلب شخص ثالث
• اعتراض به عدم صالحیت دادگاه صادر کننده رای غیابی

آثار واخواهی از رای غیابی

واخواهی از رای غیابی، بر روی حکم صادر شده اثر تعلیقی می گذارد. اثر تعلیقی واخواهی از رای غیابی مانند تجدید نظر خواهی می باشد، به این معنا که تا پایان مهلت واخواهی از رای غیابی، صدور دستور اجرای حکم ممنوع می باشد و در صورتی که واخواهی از رای غیابی صورت گرفته باشد، تا معلوم شدن نتیجه ی واخواهی از رای غیابی، حکم اولیه اجرا نمی گردد. اثر انتقالی واخواهی از رای غیابی اثر انتقالی واخواهی از رای غیابی به این معنی است که دعوی و شکایاتی که در رسیدگی غیابی صورت پذیرفته است، در مرحله واخواهی از رای غیابی نیز با تمام دلایل و شکایات پیشین باقی می ماند. بر اساس ماده 305 قانون آیین دادرسی مدنی، مرجع صالح برای رسیدگی به واخواهی از رای غیابی، دادگاه صادرکننده رای غیابی می باشد.

مهلت واخواهی از رای غیابی

با استناد به ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، مهلت واخواهی از احکام غیابی برای کسانی که مقیم کشورند بیست روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند دوماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود مگر اینکه معترض به حکم ثابت نماید عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است. دراین صورت باید دلایل موجه بودن عذر خود را ضمن دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده رای اعلام نماید. اگر دادگاه ادعا را موجه تشخیص داد قرار قبول دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می شود. جهات زیر عذر موجه محسوب می گردد :

• مرضی که مانع از حرکت است
• فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد
• حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد
• توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد

تبصره ۱- چنانچه ابلاغ واقعی به شخص محکوم علیه میسر نباشد و ابلاغ قانونی به عمل اید، آن ابلاغ معتبر بوده و حکم غیابی پس از انقضای مهلت قانونی و قطعی شدن به موقع اجرای گذارده خواهد شد. در صورتی که حکم ابلاغ واقعی نشده باشد و محکوم علیه مدعی عدم اطلاع از مفاد رای باشدمی تواند دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده حکم غیابی تقدیم دارد. دادگاه بدوا خارج از نوبت در این مورد رسیدگی نموده قرار رد یا قبول دادخواست را صادر می کند. قرار قبول دادخواست مانع اجرای حکم خواهد بود. تبصره ۲- اجرای حکم غیابی منوط به معرفی ضامن معتبر یا اخذ تامین متناسب از محکوم له خواهد بود.

مبنای لزوم واخواهی از رای غیابی

واخواهی از رای غیابی بدین علت است که حق دفاع برای محکوم علیه وجود داشته باشد. در مواردی محکوم علیه بدون سوءقصد در جلسه دادرسی غایب می شود. قانون برای شرایطی که محکوم علیه نتوانسته است در دادرسی حاضر شود، واخواهی از رای غیابی را پیش بینی کرده است؛ چه بسا اگر محکوم علیه در جلسه دادرسی حضور داشت، می توانست با ارئه مدارک و اسناد و دلایل موجود، رای غیابی صادره را به نفع خود برگرداند. واخواهی از رای غیابی به این علت پیش بینی شده است که محکوم علیه حق دفاع و اعتراض به رای غیابی را داشته باشد. واخواهی از رای غیابی، در دادگاهی که رای غیابی را صادر کرده است انجام می پذیرد. در واخواهی از رای غیابی، موقعیت اصحاب دعوی حفظ می شود.

حفظ موقعیت افراد در واخواهی از رای غیابی بدین معنا است که چون واخواهی از رای غیابی، در دادگاهی که رای غیابی را صادر کرده است انجام میگیرد؛ در نتیجه اصحاب دعوی موقعیت خود را در دادرسی حفظ می کنند، شخصی که در دادرسی نخست، خواهان بوده است در واخواهی از رای غیابی نیز خواهان باقی می ماند و شخصی که در دادرسی اولیه خوانده بوده است، در واخواهی از رای غیابی خوانده باقی می ماند هر چند در واخواهی از رای غیابی ، دارای سمت معترض می شود. در واخواهی از رای غیابی باید اصل تناظر رعایت گردد.  بر اساس اصل تناظر، هر یک از اصحاب دعوی هم فرصت و امکان بحث کردن و به چالش کشیدن ادله و ادعاهای طرف مقابل را دارد و هم فرصت و امکان طرح ادعاها و ادله و استدلالات خود را دارد.

در واخواهی از رای غیابی، فرصت دادرسی هنوز به پایان نرسیده است و محکوم علیه هنوز دفاعیات لازم از خود را به عمل نیاورده است بنابراین محکوم علیه با استفاده از واخواهی از رای غیابی، فرصت دفاع را خود را به دست می آورد و دادرسی به طور کامل صورت می گیرد. رای صادره در مرحله اول، لزوماً بدون اشکال نمی باشد، بنابراین مبنای واخواهی از رای غیابی رفع اشتباهات احتمالی است. با استناد به ماده ۳۰۷ قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه محکوم علیه غایب پس از اجرای حکم، واخواهی نماید و در رسیدگی بعدی حکم به نفع او صادر شود، خواهان ملزم به جبران خسارت ناشی از اجرای حکم اولی به کسی از رای غیابی واخواهی کرده است می باشد.