استان مرکزی با وجود بیش از ۲۸۰۰ واحد تولیدی کوچک، متوسط، بزرگ و بخش مهمی از کشاورزی در این دیار، با شرایط تنش آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند. در این راستا می‌طلبد با توجه به استمرار خشکسالی برای جبران خسارات و پیشگیری از معضلات عمیق‌تر در این عرصه‌ها، با جدیت چاره‌اندیشی شود.
معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی در خصوص وضعیت منابع آبی سال جاری این استان گفت: بر اساس آخرین پایش‌های صورت گرفته توسط قرارگاه پایش منابع تأمین و توزیع و مدیریت مصرف شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی، پیش‌بینی می‌شود در تابستان سال جاری تعداد ۹۵ روستای استان با مشکل ناپایداری منابع آب شرب مواجه شوند که نیاز است در این مناطق مشترکین و اهالی روستا‌ها نسبت به مدیریت و رعایت مصارف خود اقدام کنند.
منوچهر شجاعی افزود: در خرداد ماه سال ۱۴۰۱ تعداد ۱۱۰ روستا با ناپایداری منابع آب شرب مواجه بودند که با توجه به اقدامات مناسبی که انجام شد، شامل شناسایی منابع تأمین آب جدید و همچنین اصلاح و بازسازی شبکه و خطوط انتقال و کنترل مصارف غیرمجاز و سایر اقدامات اصلاحی، این آمار کاهش ۱۰ درصدی را در سال ۱۴۰۲ داشته است. از مهمترین مشکلات پیش روی آب شرب شهر‌ها و روستا‌های استان مرکزی، روند کاهشی نزولات جوی و کاهش منابع آب زیرزمینی و آب‌های سطحی و همچنین ادامه روند برداشت بی‌رویه از این منابع آبی به صورت مجاز و غیرمجاز است که در مجاورت منابع کشاورزی هستند و باعث کاهش منابع آب شرب و حتی کاهش کیفیت آنها خواهند شد.
معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی اظهار داشت: یکی دیگر از مشکلات در بخش آب شرب استفاده نامتعارف برخی از مشترکین خصوصاً در روستا‌ها استفاده از آب شرب برای ایجاد باغچه و فضای سبز در ویلا‌های اقامتی موقت است که در اواخر هفته مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شجاعی تصریح کرد: فرسودگی شبکه‌ها و تأسیسات آبرسانی و هدررفت آب در این بخش نیز یکی دیگر از مشکلاتی است که نیازمند توجه جدی در تأمین اعتبارات برای اصلاح و بازسازی و جلوگیری از هدر رفت آب دارد. در حوزه شهری نیز منابع آب شرب نسبت به سال گذشته خصوصاً در شهر‌های ساوه و اراک عمدتاً از سد‌ها تأمین می‌شود که این شرایط وضعیت مناسبی ندارد و لازم است مردم مصارف خود را در راستای الگوی مصرف مدیریت کنند.
کاهش بارندگی‌ها در استان مرکزی بی‌سابقه بوده است
معاون حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی هم با بیان اینکه میزان متوسط بارندگی استان در سال آبی ۱۴۰۰-۹۹ حدود ۱۹۹ میلیمتر بوده است، گفت: این میزان بارندگی نسبت به بارندگی سال گذشته حدود ۴۵ درصد و نسبت به آمار بارندگی بلندمدت حدود ۲۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد. این در حالی است که کاهش بارندگی‌ها در استان در اسفند ماه سال گذشته و فروردین ماه سال جاری در ۳۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
محمود قدبیگی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، افزود: در راستای تأمین آب شرب شهر‌های استان مرکزی با توجه به طرح‌های آبرسانی اجرایی شده توسط شرکت آب منطقه‌ای مرکزی در سال جاری وضعیت نسبتاً پایداری دارد، اما در عین حال به خصوص در شهر‌هایی مانند اراک، خمین و تفرش که به صورت مشترک از منابع آب زیرزمینی و سطحی، آب آنها تأمین می‌شود، می‌بایست صرفه‌جویی لازم به عمل آید تا در ادامه سال، شاهد کمبود آب در شهر‌ها نباشیم.
وی ادامه داد: در راستای تأمین آب شرب برخی از روستا‌ها در سطح استان مرکزی از جمله شهرستان‌های شازند، اراک و فراهان به دلیل اینکه منابع تأمین آب بیشتر از منابع آب زیرزمینی و چشمه‌ها و قنوات است و خشکسالی اخیر باعث کاهش آب‌دهی آنها شده است، لذا با این حال با توجه به مقادیر آبی موجود، حدود ۳۰ میلیون مترمکعب در بخش شرب شهری و روستایی با کمبود آب مواجه خواهیم بود.
معاون حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی با اشاره به فرایند تأمین آب کشاورزی استان، اظهار داشت: با توجه به اینکه بیش از ۹۰ درصد مصارف آب استان در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد، از این میزان حدود ۸۰ درصد از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود؛ لذا در صورت تدوام خشکسالی و با توجه به مقادیر آبی موجود، کسری مخزن سالیانه بیش از ۳۰۰ میلیون مترمکعب خواهد شد که این امر موجب کاهش نسبی آب‌دهی چاه‌های کشاورزی، قنوات و چشمه‌ها خواهد شد که در مناطق مختلف استان مرکزی متفاوت خواهد بود. همچنین در خصوص میزان کمبود آب در بخش کشاورزی از منابع آب سطحی با توجه به کاهش جریانات سطحی و خشک شدن رودخانه‌ها، این میزان حدود ۳۲۰ میلیون مترمکعب برآورد می‌شود. در راستای تأمین آب صنایع نیز باید عنوان کرد که میزان مصرف آب صنعت استان مرکزی منابع آبی موجود، برابر با ۷۰ میلیون مترمکعب است که در صورت تداوم خشکسالی در این بخش حدود ۱۴ میلیون مترمکعب دچار کمبود آب خواهیم بود.
قدبیگی در خصوص وضعیت منابع آب استان مرکزی، تصریح کرد: بارندگی‌های سال‌های اخیر و اقدامات صورت گرفته در طرح احیاء و تعادل‌بخشی باعث بهبود نسبی وضعیت سفره‌های آب‌های زیرزمینی استان مرکزی شده بود. به گونه‌ای که در برخی از دشت‌های استان افت سالیانه سطح آب زیرزمینی متوقف شده است. ولیکن به دلیل کاهش بارندگی در سال جاری و از سوی دیگر روشن شدن زودهنگام چاه‌های آب کشاورزی و با توجه به کسری مخزن تجمعی بیش از ۵ میلیارد مترمکعبی دشت‌های استان در دراز مدت، این امر طبیعتاً باعث افزایش تخلیه آب زیرزمینی و ایجاد افت کسری مخازن آب زیرزمینی خواهند شد. همچنین این تداوم خشکسالی موجب کاهش حجم ذخیره پشت سد‌های استان از یک سو و کاهش جریان رودخانه‌ها از سوی دیگر شده است.
وی به پیامد‌ها و عوارض اجتماعی و اقتصادی ناشی از کمبود آب در استان اشاره کرده و بیان داشت: به دلیل کاهش بارندگی و وقوع خشکسالی، تخلفات حفاری و بهره‌برداری‌های غیرمجاز از منابع آب به خصوص منابع آب زیرزمینی، کمبود آب تشدید خواهد شد. همچنین در برخی از روستا‌ها که منابع تأمین آب آنها، آب زیرزمینی به ویژه چشمه و قنات است، شاهد کمبود و قطعی آب خواهیم بود که باعث نارضایتی مردم خواهد شد. در این راستا مجموعه شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی باید تمهیدات لازم را اتخاذ کنند.
معاون حفاظت از منابع آب شرکت آب منطقه‌ای استان مرکزی تأکید کرد: در صورت استمرار خشکسالی در سال آینده و با توجه به کاهش شدید دِبی ورودی آب، حجم مخزن سد‌های استان به شدت کاهش پیدا خواهند کرد. در این شرایط تأمین آب شرب شهرستان اراک و پالایشگاه شازند از سد کمال‌صالح و تأمین آب شرب و کشاورزی شهرستان ساوه از سد الغدیر دچار بحران خواهد شد که نیازمند توجه و مدیریت بهینه مصرف و بهره‌برداری است.
قدبیگی ابراز داشت: برداشت بیش از حد ظرفیت منابع آب‌های زیرزمینی بر وضعیت کمی و کیفی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی اثر خواهد گذاشت. برداشت بی‌رویه از آبخوان‌ها به خصوص آبخوان دشت‌های ساوه، زرندیه، اراک، کمیجان و خمین منجر به افت سطح آب‌های زیرزمینی می‌شود و موجب ایجاد خسارت‌های جبران‌ناپذیری از جمله کاهش آب‌دهی چاه‌های کشاورزی، نشست زمین، بیابان‌زایی و کاهش نفوذناپذیری خاک خواهد شد. از سوی دیگر کمبود آب در استان باعث کاهش جریانات آب سطحی و خشک‌شدن چشمه‌ها و قنوات و نهایتاً از بین رفتن باغات و کاهش محصولات بهاره و کاهش تولید خواهد شد.