در پاسخ به این سوال که نقش وکیل در پرونده کیفری چیست به سراغ قانون می رویم و به تعریف جرائم مستلزم وکیل تسخیری، شرایط صدور قرار عدم دسترسی وکیل به پرونده کیفری، نقش وکیل در برخورد با سوالات تلقینی و موارد خلاف قانون، نقش وکیل در آخرین دفاع متهم، نقش وکیل در سوگند، مستند قانونی معرفی وکیل در قانون آیین دادرسی کیفری، شرایط تقاضای وکیل از دادگاه کیفری، قواعد حاکم بر تعیین وکیل تسخیری، تعداد وکیل در پرونده کیفری، شرایط مطالعه و دریافت تصویر از پرونده کیفری توسط وکیل، شرایط انتخاب وکیل کیفری برای اطفال و نوچوانان، نقش وکیل کیفری در اعتراض و تجدید نظر خواهی می پردازیم.
وکیل تسخیری کیفری
در امور کیفری مطابق تبصره ۲ ماده ۱۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری معنی می یابد و مطابق این ماده قانونی در جرائمی که مجازات قانونی آن سلب حیات یا حبس ابد باشد و متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی وکیل معرفی نکند، بازپرس برای او وکیل تسخیری معین می نماید.
مطابق ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس دائم یا مجازات قطع عضو یا جنایت علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل باشد و همچنین در جرایمی که دارای مجازات تعزیری درجه ۳ و بالاتر باشد دادگاه کیفری برای متهم وکیل تسخیری معین و در صورتی که بدون اعلام عذر موجه در جلسه رسیدگی حاضر نشود دادگاه ضمن عزل وی، وکیل تسخیری دیگری را تعیین می نماید و حق الوکاله وی از اعتبارات قوه قضائیه پرداخت خواهد شد.
مطابق تبصره ۲ ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه پس از تعیین وکیل تسخیری متهم مبادرت به انتخاب و معرفی وکیل تعیینی نماید وکالت تسخیری مرتفع می گردد. تقاضای وکیل تسخیری از سوی متهم صرفا یک بار امکان دارد.
دادگاه کیفری یک و در جرائمی که مجازات آن سلب حیات یا حبس دائم یا مجازات قطع عضو یا جنایت علیه تمامیت جسمانی یا میزان نصف دیه کامل باشد هرگاه متهم وکیل معرفی نکرده باشد مدیر دفتر ظرف پنج روز به متهم ابلاغ می نماید که وکیلی برای خود تعیین و معرفی نماید. و چنانچه وکیلی از سوی او معرفی نگردد مطابق ماده ۳۸۴ قانون آئین دادرسی کیفری مدیر دفتر پرونده را نزد دادگاه ارسال تا برای او وکیل تسخیری انتخاب نماید.
در دادگاه کیفری یک پس از تعیین وکیل تسخیری یا معرفی وکیل توسط متهم، مدیر دفتر به وکیل ابلاغ می نماید ظرف مدت ده روز پرونده را مطالعه و ایرادات و اعتراضات کتبی خود از قبیل مرور زمان، عدم صلاحیت، رد دادرس یا عدم قابلیت تعقیب عمل انتسابی و نقض تحقیقات و لزوم رسیدگی به دلایل یا عدم کفایت ادله و غیره را به دفتر دادگاه تسلیم نماید.
مواردی مثل محاکماتی و دادرسی، متهم به دلیل عدم بضاعت مالی و یا هر دلیلی از اخذ وکیل امتناع می کند. در واقع زمانی که هیچ وکیلی برای دفاع از حقوق متهم به پرونده وارد نشده است، دادگاه از میان وکلای دادگستری وکیلی را به صورت رایگان در اختیار متهم قرار می دهد. به وکیلی که این چنین وارد یک پرونده می شود وکیل تسخیری می گویند.
شرایط قرار عدم دسترسی وکیل به پرونده کیفری
قرار عدم دسترسی وکیل به پرونده کیفری در جرایمی است که مجازات آن حبس دائم یا سلب حیات باشد. در این جرائم و همچنین در جرایم منافی عفت چنانچه بازپرس دسترسی به به تمام یا برخی از اوراق، اسناد یا مدارک پرونده را با ضرورت کشف حقیقت منافی بداند یا موضوع از جرایم علیه امنیت داخلی یا خارجی باشد میتواند با ذکر دلیل قرار عدم دسترسی متهم یا وکیل به پرونده کیفری را صادر نماید. و این قرار ظرف مدت سه روز قابل اعتراض در دادگاه صالح می باشد.
نقش وکیل در قبال سوالات تلقینی
مطابق ماده ۱۹۵ قانون آیین دادرسی کیفری وکیل متهم میتواند در صورت طرح سوال تلقینی یا سایر موارد خلاف قانون به بازپرس تذکر بدهد چرا که تخلف از آن موجب مسئولیت انتظامی تا درجه ۴ خواهد بود.
نقش وکیل در آخرین دفاع پرونده کیفری
مطابق ماده ۲۶۲ قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس پس از پایان تحقیقات به متهم یا وکیل وی اعلام می کند که برای برائت یا کشف حقیقت هر اظهاری به عنوان آخرین دفاع دارد بیان نماید. و در صورتی که مطالب آخرین دفاع در کشف حقیقت یا برائت متهم موثر باشد بازپرس مکلف به رسیدگی می باشد و وکیل با توجه به نوع اتهام و دلایل موجود در پرونده اظهارات مکتوب یا شفاهی خود را به عنوان آخرین دفاع اعلام می دارد.
نقش وکیل در سوگند امور کیفری
مطابق ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی کیفری تقاضای سوگند قابل توکیل به وکیل می باشد. و وکیل میتواند طرف دعوی را سوگند دهد ولی وکیل نمی تواند به جای موکل خود سوگند یاد نماید، چراکه سوگند یاد کردن توسط وکیل و به جای موکل قابل توکیل نیست.
مستند قانونی
مطابق ماده ۳۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری در تمام امور کیفری، طرفین می‌توانند وکیل یا وکلای مدافع خود را معرفی و در صورت تعدد وکیل حضور یکی از آن ها برای تشکیل رسیدگی دادگاه کافی می باشد.
تعداد وکیل در پرونده کیفری
تعداد وکیل در پرونده های کیفری در تبصره ماده ۳۴۶ قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده و در غیر از جرائم موضوع صلاحیت دادگاه کیفری یک افراد می توانند حداکثر دو نفر وکیل برای خود انتخاب و معرفی نمایند. در صورتی که متهم عدم تمکن مالی داشته باشد می توانمطابق ماده ۳۴۷ قانون آیین دادرسی کیفری و تا پایان اولین جلسه رسیدگی از دادگاه تقاضا کند وکیلی برای او تعیین نماید و دادگاه در صورتی که عدم تمکن مالی وی را احراز نماید می تواند از بین وکلای حوزه قضایی و در صورت عدم امکان از نزدیک ترین حوزه قضایی برای متهم وکیل تعیین نماید.
و در صورتی که وکیل درخواست حق الوکاله نماید، دادگاه حق الوکاله اورا متناسب با اقدامات انجام شده تعیین می نماید که در هرحال از تعرفه قانونی حق الوکاله تجاوز نخواهد کرد. و این حق الوکاله از محل اعتبارات قوه قضائیه پرداخت می شود.
در دادگاه کیفری یک هر یک از طرفین پرونده می تواند تا حداکثر سه وکیل به دادگاه معرفی و در صورت تعدد وکیل حضور یکی از وکلا برای رسیدگی دادگاه کافی می باشدکیل و عدم حضور متهم در پرونده کیفری
مطابق ماده ۳۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری در صورتی که متهم دارای وکیل باشد جز در مواردی که دادگاه حضور متهم را لازم بداند و جز در جرائمی که مجازات آن حبس دائم، سلب حیات یا مجازات قطع عضو یا جنایت علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیشتر باشد. عدم حضور متهم مانع از رسیدگی در دادگاه نمی باشد.
مطالعه پرونده کیفری توسط وکیل
همچنین مطابق ماده ۳۵۱ قانون آئین دادرسی کیفری متهم و وکیل وی می تواند با اطلاع دادگاه پرونده کیفری را مطالعه و از اوراق موردنیاز خود با هزینۀ شخصی تصویر دریافت نماید.
قبل از ختم دادرسی مطابق ماده ۳۷۱ قانون آیین دادرسی کیفری به وکیل یا متهم اجازه داده می‌شود که مطالب خود در کشف حقیقت را بیان نمایند. و پس از اعلام ختم رسیدگی رای دادگاه به متهم یا وکیل ابلاغ می گردد. تمام جرائم به استثنای جرائمی که فقط جنبه حق اللهی دارند، هرگاه متهم یا وکیل او در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشوند یا لایحه دفاعیه ندهند دادگاه پس از رسیدگی رای غیابی صادر که در مهلت های قانونی قابل واخواهی، تجدید نظر و فرجام خواهد بود.
نقش وکیل در جرایم اطفال و نوجوانان
در جرائم ارتکابی توسط نوجوانان ۱۸ سال و یا بیشتر وقت دادرسی به متهم یا وکیل او ابلاغ می گردد. در جرائم موضوع صلاحیت دادگاه کیفری یک یا جرایمی که مستلزم پرداخت دیه یا ارش بیش از خمس دیه کامل باشد و همچنین در جرائم تعزیری درجه شش و بالاتر دادسرا یا دادگاه به ولی یا سرپرست قانونی متهم ابلاغ می نماید که برای او وکیل تعیین نمایند و الا برای وی وکیل تعیین می شود.
دجرائم تعزیری درجه هفت و هشت ولی یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان می تواند خود از وی دفاع و یا وکیل تعیین نماید. و نوجوان نیز میتواند از خود دفاع کند.
نقش وکیل کیفری در اعتراض و تجدید نظر خواهی
طبق رسیدگی کیفری وکیل به عنوان یکی از اشخاص قانونی حق اعتراض در قالب تجدید نظر یا فرجام خواهی را دارد و میتواند یکی از ادعاهای مرتبط با عدم اعتبار ادله یا مدارک استنادی دادگاه، مخالف بودن رای با قانون، عدم صلاحیت دادگاه صادر کننده، جهاتی که موجب رد دادرس بوده، دلایل عدم توجه به ادله ابرازی را بیان نماید. در مرجع تجدید نظر اشخاصی که حضورشان لازم است دعوت شده و می توانند شخصا حاضر یا وکیل معرفی نمایند. در هرحال عدم حضور یا عدم معرفی وکیل مانع از رسیدگی نیست.