رسانه های ایران چگونه می توانند در فضای بین الملل قدرتمند حاضر شوند؟

حسین شیخیان که هدایت شبکه رادیو و تلویزیون های اینترنتی سحاب را بر عهده دارد در گفت و گویی با مجله خانواده درباره فعالیت های شبکه سحاب و نقش رسانه های پلتفرمی در ایجاد تصویر درست از ایران در فضای بین الملل توضیحاتی ارائه کرد.

مدیر شبکه سحاب معاونت برون مرزی صداوسیما ابتدا در پاسخ به اینکه آیا در عصر پلتفرم ها رسانه های سنتی محکوم به زوال هستند یا امکان همزیستی وجود دارد؟ خاطرنشان کرد: رسانه های سنتی در حال از دست دادن جایگاه انحصاری خود هستند اما این به معنای مرگ آن ها نیست. در واقع ما شاهد یک تغییر بنیادین در مدل مصرف محتوا هستیم. دیگر بحث تلویزیون در مقابل اینترنت نیست بلکه مسئله اصلی «مدیریت محتوا در اکوسیستم رسانه ای» است. رسانه هایی که صرفاً به فرستنده های رادیویی و تلویزیونی متکی بمانند به تدریج به حاشیه رانده خواهند شد.

او ادامه داد: اما اگر این رسانه ها بتوانند در پلتفرم های آنلاین نیز حضور مؤثر داشته باشند همچنان می توانند نقش آفرین باشند. برای مثال بی بی سی و الجزیره به طور همزمان در تلویزیون وب سایت شبکه های اجتماعی و پادکست فعالیت می کنند. کلید موفقیت ایجاد یک استراتژی محتوایی چندلایه و متناسب با رفتار مخاطب است.

رسانه های سنتی در حال از دست دادن جایگاه انحصاری خود هستند اما این به معنای مرگ آن ها نیست. در واقع ما شاهد یک تغییر بنیادین در مدل مصرف محتوا هستیموی در واکنش به این دیدگاه که بسیاری از کشورها از رسانه های دیجیتال برای قدرت نرم استفاده می کنند در پاسخ به این پرسش ایران چگونه می تواند در این رقابت مؤثر باشد؟ عنوان کرد: قدرت نرم در دنیای رسانه های دیجیتال بیش از آنکه بر تبلیغات رسمی متکی باشد بر روایت سازی و بازآفرینی هویت ملی استوار است. رسانه هایی مانند نتفلیکس HBO و دیزنی نقش مهمی در تغییر ذهنیت مردم نسبت به تاریخ فرهنگ و حتی سیاست ایفا می کنند. در ایران نیز رسانه ها نباید صرفاً به بازتاب اخبار روزمره بسنده کنند بلکه باید هویت سازی رسانه ای را در اولویت قرار دهند. به عنوان مثال روایت ایران از نوآوری های علمی و فناوری می تواند تصویری مدرن و پویا از کشور ارائه دهد. بازتعریف سینمای ایران در عرصه بین المللی می تواند تأثیرگذاری فرهنگی ایران را افزایش دهد.

او در تکمیل همین بحث اظهار کرد: پرداختن به مسائل منطقه ای و بین المللی از منظر ایرانی بدون شعارزدگی و با استناد به واقعیت های تاریخی می تواند اعتبار رسانه های ایرانی را تقویت کند. در نهایت رقابت رسانه ای در عرصه دیجیتال دیگر صرفاً درباره «دولت ها» نیست بلکه برندهای رسانه ای خصوصی و مستقل نیز می توانند نقش مهمی در شکل دهی به قدرت نرم ایفا کنند. ایران نیازمند ایجاد و حمایت از چنین برندهایی است.

شیخیان سپس درباره اینکه چرا پلتفرم های ایرانی نتوانسته اند به جایگاهی مشابه با نمونه های بین المللی دست یابند؟ اینگونه گفت: یکی از مشکلات اصلی پلتفرم های ایرانی مدل های اقتصادی و تجربه کاربری نامناسب است. موفقیت یک پلتفرم دیجیتال وابسته به عوامل مختلفی است که عبارتند از: ۱-فناوری پیشرفته و مقیاس پذیری: اگر پلتفرم های داخلی نتوانند تجربه ای مشابه با نمونه های بین المللی ارائه دهند کاربران به راحتی جذب رقبای خارجی می شوند. ۲ـاعتمادسازی: برخی کاربران داخلی احساس می کنند که داده های آن ها در پلتفرم های بومی امنیت ندارد. بدون شفاف سازی و ارائه تضمین های عملی امکان جذب کاربران دشوار خواهد بود. ۳-بازار رقابتی و مدل درآمدی جذاب: بسیاری از پلتفرم های ایرانی به دلیل وابستگی به حمایت های دولتی نتوانسته اند مدل های تجاری پایداری ایجاد کنند. تا زمانی که این چالش ها حل نشوند پلتفرم های ایرانی نمی توانند جایگزینی جدی برای پلتفرم های جهانی باشند. راه حل آن سرمایه گذاری در تجربه کاربری شفافیت داده ها و ایجاد مدل های درآمدی پویا و رقابتی است.

رقابت رسانه ای در عرصه دیجیتال دیگر صرفاً درباره «دولت ها» نیست بلکه برندهای رسانه ای خصوصی و مستقل نیز می توانند نقش مهمی در شکل دهی به قدرت نرم ایفا کنند. ایران نیازمند ایجاد و حمایت از چنین برندهایی استوی در پاسخ به اینکه آیا ورود ایران به حوزه تولید محتوا در سطح بین المللی می تواند موفق باشد؟ اظهار کرد: ایران ظرفیت های بالایی برای تولید محتوا دارد اما مشکل اصلی آن نداشتن استراتژی رسانه ای واحد و منسجم است. بسیاری از رسانه های جهانی مانند نتفلیکس و اسپاتیفای مدل های تجاری خود را بر اساس «تحلیل رفتار مخاطب» توسعه داده اند. اگر ایران بخواهد در این رقابت جهانی جایگاهی به دست آورد باید توسعه داده محور رسانه ای را جدی بگیرد و بر اساس تحلیل دقیق نیازهای مخاطبان محتوا تولید کند و نظریه «پلتفرم به عنوان رسانه» را بپذیرد و به جای نگاه سنتی به رسانه بستری برای تولید و انتشار محتوای کاربرمحور فراهم کند.

شیخیان اضافه کرد: همچنین از نخبگان رسانه ای و فرهنگی ایرانی در سراسر جهان استفاده کند تا بتواند محتوایی جذاب و تأثیرگذار برای مخاطبان بین المللی تولید کند. در حال حاضر برخی از مستندسازان فیلم سازان و نویسندگان ایرانی موفق شده اند توجه مخاطبان بین المللی را جلب کنند. این مسیر باید با حمایت راهبردی و استفاده از فناوری های نوین رسانه ای تقویت شود.

او در ادامه همین بحث درباره اینکه به نظر شما چطور می توان پلتفرم های جهانی را به ابزار تأثیرگذاری رسانه ای ایران تبدیل کرد؟ توضیح داد: در شرایطی که پلتفرم های جهانی تحت تأثیر سیاست های غربی قرار دارند ایران نمی تواند صرفاً منتظر تغییر سیاست های آن ها بماند. به جای این رویکرد منفعلانه سه مسیر موازی باید دنبال شود: اول آنکه حضور قدرتمند در پلتفرم های موجود باید جدی گرفته شود. ایران باید فعال ترین و حرفه ای ترین تیم های رسانه ای را برای کار با الگوریتم های یوتیوب اینستاگرام توییتر و تیک تاک تشکیل دهد.

مدیر شبکه سحاب معاونت برون مرزی صداوسیما تاکید کرد: رقابت رسانه ای در این پلتفرم ها به کیفیت و استراتژی بستگی دارد. دوم آنکه توسعه ابزارهای کمکی را در دستور کار قرار دهیم. ایران باید فناوری های مکملی نظیر ابزارهای هوش مصنوعی برای تولید خودکار محتوا مترجم های آنلاین ویدئوکست های هوشمند و تبلیغات هدفمند را توسعه دهد. همچنین تقویت شبکه های جایگزین و همکاری های رسانه ای مستقل و همکاری با رسانه های همسو می تواند به افزایش دامنه نفوذ رسانه ای ایران کمک کند.

شیخیان در پاسخ به اینکه شبکه سحاب چه جایگاهی در چشم انداز رسانه ای آینده ایران دارد و چگونه می تواند به یک بازیگر تأثیرگذار در فضای دیجیتال جهانی تبدیل شود؟ خاطرنشان کرد: شبکه سحاب نه تنها یک رسانه بلکه یک پروژه راهبردی برای آینده رسانه های دیجیتال ایران است. این شبکه با تمرکز بر روایت ایران در ۲۷ زبان زنده دنیا و بهره گیری از تکنولوژی های نوین رسانه ای در صورت توجه و سرمایه گذاری روی این عرصه می تواند جایگاه ایران را در نبرد روایت ها تقویت کند.

وی ادامه داد: چشم انداز سحاب حرکت در دو محور اساسی است: راه اندازی تلویزیون های اینترنتی متکی بر پلتفرم به گونه ای که محتوا به شکل یکپارچه در آن در دسترس مخاطبان باشد. دوم افزایش تأثیرگذاری در افکار عمومی جهانی با تکیه بر تولید محتوای جذاب و چندرسانه ای که بتواند جایگاه ایران را در ذهن مخاطبان جهانی بازتعریف کند. به نظر بنده در آینده اگر سحاب بتواند اکوسیستم رسانه ای خود را گسترش دهد و تعامل مؤثری با رسانه های بین المللی برقرار کند این شبکه می تواند به یک بازیگر کلیدی در جنگ روایت های جهانی تبدیل شود.

 حضور قدرتمند در پلتفرم های موجود باید جدی گرفته شود. ایران باید فعال ترین و حرفه ای ترین تیم های رسانه ای را برای کار با الگوریتم های یوتیوب اینستاگرام توییتر و تیک تاک تشکیل دهداو در توضیح اینکه آینده رسانه های ایرانی در فضای دیجیتال چگونه خواهد بود؟ اینگونه عنوان کرد: آینده رسانه های ایرانی به میزان توانایی در ایجاد «شبکه های روایی» بستگی دارد. برای موفقیت در این مسیر چند نکته کلیدی باید مورد توجه قرار گیرد باید از نگاه بومی به رسانه های دیجیتال فراتر برویم. رقابت رسانه ای امروز یک بازی جهانی است و نباید صرفاً به بازار داخلی توجه داشت. مدل های اقتصادی رسانه ای را باید متحول کنیم. بدون یک مدل اقتصادی پایدار رسانه ها نمی توانند در رقابت باقی بمانند. همچنین به دانش و مهارت های جدید رسانه ای مجهز شویم. واقعیت آن است که استفاده از ابزارهای جدید مثل واقعیت افزوده و محتوای تعاملی می تواند رسانه های ایرانی را به سطح جهانی ارتقاء دهد. و مهم تر از همه ساختارهای سازمانی را بازتعریف کنیم. باور کنیم که رسانه های موفق جهانی ساختارهای چابک و غیرمتمرکز دارند. رسانه های ایرانی نیز باید از بوروکراسی سنتی فاصله بگیرند.

شیخیان در پایان اظهار کرد:  در آخر باید تاکید کنم که آینده رسانه ای ایران وابسته به درک دقیق از قواعد بازی دیجیتال است. اگر رسانه های ایرانی بتوانند روایت های جذاب مبتنی بر تحلیل داده و با کیفیت بالا تولید کنند بدون شک می توانند به رقبای قدرتمندی در فضای بین المللی تبدیل شوند.

انتهای پیام