نگار علی _ پژوهش و سرمایه گذاری در حوزه هوش مصنوعی، انقلاب هوش مصنوعی را شکل داده است و رهبران این جنبش، ایالات متحده آمریکا و چین، با حضور گسترده در این صنعت، توجه زیادی را به خود جلب کرده اند. در کنار چین و آمریکا دیگر کشورهای جهان نیز در حال آزمایش این فناوری، رقم زدن اکتشافات و جلب توجه سرمایه گذاران خصوصی هستند.
بنابر گزارش آماری استنفورد، سرمایه گذاری خصوصی هوش مصنوعی در سراسر دنیا طی سال 2022 به مرز 92 میلیارد دلار رسید و سال 2023 در آستانه 190 میلیارد دلار قرار گرفت که نزدیک به دو برابر پیش بینی های گلدمن ساکس بوده است.
نمودار حجم سرمایه گذاری خصوصی در ده کشور برتر دنیا در بازه زمانی 2013 تا 2023
سرمایه گذاران خرد نیز در جذب سرمایه استارت آپ های هوش مصنوعی در این بازه زمانی مشارکت داشتند. بنابر گزارش استنفورد تنها در سال 2022 استارت آپ های فعال در این حوزه با فروش سهام، 42٫5 میلیارد دلار سرمایه جذب کردند که 48 درصد کل سرمایه گذاری مولد را شامل می شد. سهام شرکت هایی از جمله OpenAI، Anthropic و Inflection AI در صدر محبوب ترین سبدهای سرمایه گذاری قرار داشت.
ایالات متحده و چین از سال 2013 تاکنون با نزدیک به 250 میلیارد دلار سرمایه گذاری در 4643 شرکت، پیشتاز این رقابت اند؛ اما روند سرمایه گذاری همچنان در حال رشد است. تنها در سال 2022، 524 استارت آپ هوش مصنوعی در ایالات متحده تاسیس شد که 47 میلیارد دلار بودجه غیردولتی جذب کرد.
تعداد استارت آپ های تاسیس شده در حوزه هوش مصنوعی در ده کشور برتر دنیا در بازه زمانی 2013 تا 2023
تخصیص استراتژیک بودجه به بخش های متمرکز مبتنی بر هوش مصنوعی، به سرمایه گذاران این فرصت را می دهد تا از پیشرفت های هوش مصنوعی و پذیرش فناوری های هوش مصنوعی در صنایع مختلف حمایت کنند.
صنایع هدف سرمایه گذاری در 2023
براساس داده های OUR WORLD IN DATA، در میان کشورهای خاورمیانه، حجم سرمایه گذاری خصوصی هوش مصنوعی در بازه زمانی 2010 تا 2021 در ایران، لبنان و عراق ناچیز بوده است. در سال 2020 عربستان سعودی با سرمایه گذاری 15٫57 میلیارد دلاری توانست صدرنشین شود. سال 2021 بحرین با سرمایه گذاری 4٫43 میلیارد دلاری صدرنشین شد و پس از آن کشورهای امارات متحده عربی، عربستان سعودی و ترکیه قرار گرفتند.
حجم سرمایه گذاری از 2010 تا 2021 در کشورهای خاورمیانه
در حالی که سرمایه گذاری کشورهای همسایه در حوزه هوش مصنوعی از میلیاردها دلار گردش مالی حکایت دارد، «روح الله دهقانی فیروزآبادی» معاون علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، سال گذشته از سرمایه گذاری 100 میلیون دلاری در حوزه زیرساخت هوش مصنوعی طی سال 1403 خبر داد. بر این اساس مرکز ملی هوش مصنوعی راه اندازی شده و معاون علم و فناوری ریاست جمهوری برای تامین سخت افزارهای موردنیاز از شرکت های داخلی خواسته است تا GPUهای خود را به اشتراک بگذارند.
پیشرفت عربستان سعودی
در کشورهای منطقه، عربستان سعودی در سال 2023 نزدیک به 37 میلیارد دلار در حوزه هوش مصنوعی سرمایه گذاری کرد که 370برابر سرمایه ای است که ایران برای توسعه هوش مصنوعی کنار گذاشته است.
گفتنی است که سازمان اطلاعات و هوش مصنوعی عربستان (SDAIA) چندین طرح از جمله مرکز ملی هوش مصنوعی (NCAI) را راه اندازی کرده است که وظیفه تحقیق و پژوهش را بر عهده دارد. این کشور همچنین شرکت سعودی برای هوش مصنوعی (SCAI) را تاسیس کرده است، شرکتی دولتی که هدف آن تسریع تجاری سازی فناوری هوش مصنوعی است. علاوه بر این، عربستان سعودی با شرکت هایی مانند هواوی برای توسعه برنامه های کاربردی هوش مصنوعی در مراقبت های بهداشتی، حمل ونقل و انرژی همکاری کرده است. صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان سعودی که بیش از 900 میلیارد دلار دارایی دارد، در حال مذاکره با آندرسن-هوروویتز و دیگر سرمایه گذاران خطرپذیر در «سیلیکون ولی» برای بررسی همکاری مشترک است.
وضعیت عجیب کویت
کویت نیز ممکن است دیگر به خاطر ثروت نفتی اش شناخته نشود؛ این کشور تا سال 2024 نزدیک به 10 میلیارد دلار در حوزه فناوری سرمایه گذاری کرده است. این کشور کوچک در غرب خلیج فارس عزم خود را برای ورود به عصر دیجیتال جزم کرده است. ارزش بازار فناوری اطلاعات کویت در سال 2023 به 22٫48 میلیارد دلار آمریکا رسید و انتظار می رود تا سال 2028 به 39٫83 میلیارد دلار برسد. در ژانویه 2023، کویت با متوسط سرعت 109٫93 مگابیت بر ثانیه در رتبه هفتم جهانی در شاخص سریع ترین اینترنت همراه در جهان قرار گرفت. از سال 2000، سرمایه گذاری در استارت آپ های هوش مصنوعی در کویت 4 برابر شده و 68 درصد از شرکت های چند ملیتی مستقر در کویت می گویند که فناوری هوش مصنوعی به آن ها مزیت رقابتی می دهد. 62 درصد از سازمان ها در کویت ادعا می کنند که هوش مصنوعی اولویت اصلی فرآیندهای تجاری شان است.
جالب است بدانید که سال 2022، جمعیت کویت به 4٫35 میلیون نفر رسید و 4٫31 میلیون کاربر فعال اینترنت داشت. پیش بینی می شود ضریب نفوذ اینترنت در کویت در سال 2023 به 98 درصد برسد.
بخش انرژی با 34٫3 درصد سهم بازار بزرگ ترین بخش است و بخش دولتی پس از آن قرار دارد. علاوه بر این، پیش بینی می شود که بخش بازارهای مالی سریع ترین بخش در حال رشد را داشته باشد که CAGR تخمین رشد 9٫79٪ را در طول دوره پیش بینی ثبت می کند.
جهش باورنکردنی امارات متحده عربی
امارات متحده عربی علاوه بر دانشگاه هوش مصنوعی محمد بن زاید و بنیاد آینده دبی، چندین پروژه دیگر را در این حوزه راه اندازی کرده است؛ برنامه ملی امارات متحده عربی برای هوش مصنوعی شامل ابتکاراتی مانند آزمایشگاه هوش مصنوعی که بر توسعه راه حل های هوش مصنوعی برای خدمات دولتی تمرکز دارد و برنامه AI Ventures است که بودجه و پشتیبانی را برای استارتاپ های هوش مصنوعی فراهم می کند. این کشور همچنین مرکز چهارمین انقلاب صنعتی امارات را با مشارکت مجمع جهانی اقتصاد برای بررسی تاثیر هوش مصنوعی و سایر فناوری های نوظهور بر جامعه و تجارت ایجاد کرده است. این کشور در اخیراً از سرمایه گذاری 500 میلیون دلاری هوش مصنوعی خبر داده است.
وضعیت قطر، بحرین و عمان
قطر نیز روی هوش مصنوعی سرمایه گذاری کرده و بر آموزش و پژوهش تمرکز کرده است. موسسه تحقیقات محاسباتی قطر (QCRI)، بخشی از دانشگاه حمد بن خلیفه، تحقیقاتی را در زمینه فناوری های زبان عربی، تجزیه و تحلیل داده ها و امنیت سایبری انجام می دهد. قطر همچنین استراتژی ملی هوش مصنوعی را ایجاد کرده است که چشم انداز این کشور را برای توسعه هوش مصنوعی ترسیم می کند و شامل ابتکاراتی مانند ایجاد پارک هوش مصنوعی برای حمایت از استارتاپ ها و ایجاد کنسرسیوم هوش مصنوعی برای تقویت همکاری بین صنعت، دانشگاه و دولت است.
بحرین، خلیج فین تک بحرین را راه اندازی کرده است، مرکز فناوری مالی و نوآوری هوش مصنوعی که به هابی برای استارتاپ ها، موسسات مالی و شرکت های فناوری بدل خواهد شد تا با همکاری یکدیگر، راه حل های مبتنی بر هوش مصنوعی را برای بخش مالی توسعه دهند. بحرین همچنین انجمن هوش مصنوعی بحرین را تاسیس کرده که هدف آن، ارتقاء آگاهی و پذیرش هوش مصنوعی در بخش های مختلف از جمله مراقبت های بهداشتی، آموزش و حمل ونقل است.
عمان نیز گروه ICT عمان را راه اندازی کرده که شامل یک واحد هوش مصنوعی اختصاصی است که برنامه های کاربردی هوش مصنوعی را برای خدمات دولتی و صنایع مانند نفت وگاز، گردشگری و لجستیک توسعه می دهد. عمان همچنین با شرکت هایی مانند مایکروسافت برای ایجاد مرکز تعالی هوش مصنوعی همکاری کرده است که آموزش و پشتیبانی را برای متخصصان هوش مصنوعی و استارت آپ ها ارائه می دهد.
بنیاد ملی هوش مصنوعی ایران
در ایران نیز شورای راهبری هوش مصنوعی در سال گذشته تاسیس شد؛ اعضای این شورا عبارتند از رئیس جمهور یا معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهوری به عنوان رئیس شورا، دبیر شورا و رئیس مرکز ملی هوش مصنوعی به پیشنهاد معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان و با حکم رئیس جمهوری، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان اداری و استخدامی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر امور اقتصاد و دارایی، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی و دو عضو حقیقی به پیشنهاد دبیر شورا و به حکم رئیس جمهوری. بنابر گفته دهقانی فیروزآبادی این مرکز این برنامه را در دستور کار دارد که در چند پروژه و برنامه بزرگ ملی کار راهبری هوش مصنوعی کشور را انجام دهد.
عجیب اینجاست که در ترکیب 15 نفره این شورا، حداکثر 3 شخص حقیقی با تحصیلات یا شغل مرتبط با هوش مصنوعی حضور دارند.
هوش مصنوعی چگونه خاورمیانه را متحول خواهد کرد؟
پیش بینی می شود که تا سال 2030 هوش مصنوعی برای خاورمیانه 2 درصد سوددهی داشته باشد که رقم آن 320 میلیارد دلار تخمین زده می شود. هوش مصنوعی نه تنها منجر به موجی از خلاقیت و نوآوری محلی مانند استارت آپ های جدید و جذب نسل های دانش آموز به این حوزه خواهد شد، بلکه می تواند رونق حاصل از آن را در سراسر منطقه گسترش دهد، با نابرابری محلی مقابله کند و اقتصاد دانش را دموکراتیک سازد.
سرمایه گذاری عربستان سعودی در هوش مصنوعی می تواند به عنوان کاتالیزوری برای تغییر در اکوسیستم فناوری خاورمیانه عمل کند. تزریق نزدیک به 40 میلیارد دلار در صنعت هوش مصنوعی نشان دهنده سطح بی سابقه ای از تعهد به پیشرفت فناوری در منطقه است. سرمایه گذاری به این شکل می تواند به جذب استعدادهای کلاس جهانی، نوآوری و تسهیل ایجاد استارت آپ های پیشرفته در حوزه هوش مصنوعی منجر شود.
این سرمایه گذاری کلان همچنین می تواند دیگر کشورهای خاورمیانه را تشویق کند تا رقم سرمایه گذاری های خود را در این حوزه افزایش دهند، اتفاقی که به رونق فناوری منطقه منجر می شود و می تواند تنوع اقتصادی را در پی داشته باشد، وابستگی به نفت را کاهش دهد و خاورمیانه را به عنوان رقیبی جهانی در حوزه هوش مصنوعی قرار دهد.
پذیرش هوش مصنوعی در بخش های سازمانی، از مدل سازی در بانکداری گرفته تا خدمات شهری، در حال افزایش است. خاورمیانه به عنوان بازیگری در هوش مصنوعی در حال ظهور است. امارات متحده عربی با استراتژی هوش مصنوعی ملی خود برنامه ریزی کرده تا در سال 2031 به عنوان یکی از رهبران جهانی هوش مصنوعی در خط مقدم قرار داشته باشد. تمرکز دولت بر تحقیق، توسعه و استقرار هوش مصنوعی در بخش هایی مانند مراقبت های بهداشتی، آموزش و حمل ونقل در حال حاضر نتایجی را به همراه دارد. به عنوان مثال، دبی سیستم های مدیریت ترافیک مبتنی بر هوش مصنوعی را برای بهینه سازی جریان و کاهش ازدحام به کار گرفته است.
سایر کشورهای منطقه نیز در حال پیشرفتند. مصر بر هوش مصنوعی برای کشاورزی و توسعه شهرهای هوشمند متمرکز است، در حالی که کشورهایی مانند بحرین و عمان از هوش مصنوعی برای تقویت خدمات مالی و کارایی دولت استفاده می کنند.
تحلیلگران می گویند در حالی که پتانسیل هوش مصنوعی در خاورمیانه بسیار زیاد است، مانعی اصلی هم در این منطقه وجود دارد و آن، کمبود متخصصان این حوزه است. خاورمیانه برای تبدیل شدن به یک مرکز واقعی هوش مصنوعی، به سرمایه گذاری قابل توجهی در آموزش هوش مصنوعی در همه سطوح نیاز دارد.
ایالات متحده، که از نظر فنی از خاورمیانه پیشرفته تر است، به کمک نیاز دارد تا متخصصان واجد شرایط را به طرح های جدید توسعه تراشه جذب کند. خاورمیانه هم نیاز به واردات فعال دانش و منابع خارجی در این مرحله دارد. همکاری با ارائه دهندگان خدمات هوش مصنوعی با تجربه، شرک تهای فناوری و موسسات دانشگاهی می تواند به پر کردن شکاف و ایجاد قابلیت های محلی برای رشد پایدار کمک کند.
54227