منظور از زخم معده، آسیب به مخاط معده یا روده کوچک است. این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که مخاط محافظت‌کننده درون معده، بی‌اثر شود. معده برای کمک به هضم غذا و برای مقابله در برابر میکروب‌ها اسید قوی تولید می‌کند.
اگر مخاط عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد، اسید معده به بافت معده آسیب می‌رساند و منجر به زخم معده خواهد شد. بر اساس آمار‌هایی که در این زمینه وجود دارد، مشخص شده است که از هر ده نفر، یک نفر در طول زندگی خود دچار این بیماری می‌شود.
درمان و روند بهبودی این بیماری بسیار آسان است؛ اما در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلات بسیاری خواهد شد.
چه عواملی منجر به زخم معده می‌شود؟
زخم معده معمولا به دلایلی همچون موارد زیر ایجاد می‌شود:
عفونت همراه با باکتری هلیکوباکتری پیلوری
استفاده طولانی‌مدت از دارو‌های ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن.
علائم زخم معده
شدت علائمی که از این بیمای مشاهده می‌شود، به شدت بیماری بستگی خواهد داشت. رایج‌ترین نشانه‌ای که از زخم معده مشاهده شده، احساس سوزش یا درد در وسط شکم، بین ناف و قفسه سینه است.
به‌طور کلی احساس درد، هنگام خالی بودن معده شدیدتر است و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سایر علائم و نشانه‌های زخم معده به شرح زیر است:
درد خفیف در معده
کاهش وزن
عدم تمایل به غذا خوردن به‌دلیل درد
حالت تهوع و استفراغ
نفخ شکم
احساس سیری
آروغ زدن یا رفلاکس معده
سوزش سردل
تسکین درد با مصرف آنتی اسید‌ها
کم‌خونی همراه با علائمی مانند خستگی، تنگی نفس یا رنگ پریدگی
مدفوع تیره
استفراغ خون آلود یا شبیه به قهوه
در صورتی که علائم زخم معده را حتی خفیف مشاهده کردید، به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ زیرا اگر زخم معده درمان نشود، منجر به مشکلات بدتری خواهد شد. زخم‌ها اگر خونریزی کنند، می‌توانند تهدید کننده زندگی بیمار باشند.
زخم معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
نحوه تشخیص و درمان به‌شدت نوع زخم ایجاد شده بستگی خواهد داشت. زمانی که به پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، او ابتدا در خصوص سوابق بیماری، علائم و نوع دارو‌هایی که مصرف کرده‌اید، سوالاتی خواهد پرسید.
برای تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری ممکن است آزمایش خون، مدفوع یا آزمایش تنفسی برای بیماران انجام گیرد. در صورتی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری وجود داشته باشد، نمونه تنفسی که از بیمار گرفته شده است، حاوی مقادیر بالایی از دی اکسید کربن خواهد بود.
درمان زخم معده
درمان بسته به‌علت زخم ایجاد شده در بیمار متفاوت خواهد بود. اغلب زخم‌هایی را که ایجاد می‌شود، می‌توان با درمان‌های ساده و ابتدایی درمان کرد، تنها در برخی از مواقع نادر نیاز به عمل جراحی خواهد بود.
درمان به موقع و سریع زخم معده بسیار حائز اهمیت است. در صورتی که دچار خونریزی شده باشید، درمان فشرده‌ای برای شما در نظر می‌گیرند و در اغلب مواقع بیمار نیاز به بستری شدن در بیمارستان خواهد داشت.
رژیم غذایی که حاوی مقادیر زیادی از میوه، سبزیجات و فیبر باشد، بسیار مفید است. همچنین مصرف برخی از مواد غذایی می‌تواند جهت مقابله با هلیکوباکتر پیلوری موثر باشد. این مواد غذایی شامل موارد زیر است:
کلم بروکلی، گل کلم، کلم و تربچه
سبزیجات برگ دارد مانند اسفناج و کلم پیچ
غذا‌های غنی از پروبیوتیک
سیب
زغال اخته، تمشک، توت فرنگی و توت سیاه
روغن زیتون
علاوه بر این موارد باید از مصرف برخی از مواد غذایی پرهیز کنید. از آن جایی که افراد مبتلا به زخم معده ممکن است با مشکلاتی مانند رفلاکس اسید معده مواجه باشند، بهتر است تا زمانی که زخم معده، بهبود نیافته است از غذا‌های پرادویه یا ترش پرهیز کنید.
پیشگیری از زخم معده
برای جلوگیری از انتشار باکتری‌هایی که ممکن است باعث زخم معده شوند، باید دستان خود را به‌طور منظم با آب و صابون بشویید. همچنین باید هر مواد غذایی را که از بیرون تهیه می‌کنید، به خوبی تمیز کنید و کاملا بپزید.
اگر هلیکوباکتر پیلوری در دستگاه گوارش یافت شود، پزشک ممکن است ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها را برای از بین بردن باکتری‌ها برای بیمار تجویز کند.
ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران در گفتگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری آنلاین مجله خانواده درباره «بروز زخم معده و چگونگی درمان این بیماری»، بیان داشت:یکی از بیماری‌های شایع که هموطنان را آزار می‌دهد زخم معده است و اکثر افراد در طول عمر خود یا اقوام دیگر، گرفتار زخم معده می‌شوند و ابتدا ممکن است با ترش کردن، نفخ کردن، باد گلو و حالت استفراغ و درد بالای شکم شروع شود و بعد ممکن است با خونریزی معده ادامه پیدا کرده و نیز مشکلات دیگری ایجاد کند.
وی ادامه داد:قبلا فکر می‌شد به علت اسید بالای معده است، اما در سال‌های اخیر متوجه شدند به علت میکروبی بنام هلیکوباکتر پیلوری است که اکثر مبتلایانی که به زخم معده مبتلا هستند این میکروب را دارند.
این متخصص گوارش افزود: در نمونه برداری این میکروب دیده می‌شود؛ بنابراین این میکروب را باید درمان کنیم. درمان این میکروب خیلی راحت است و به فرد بیمار ۱۵ روز آنتی بیوتیک می‌دهیم و فرد راحت می‌شود.
خسرونیا متذکر شد:اما ممکن است فرد مجدد از دیگران این بیماری را بگیرید؛ در نتیجه باید رعایت بهداشت صورت گیرد و افرادی که با آن در یک جا هستند نیز باید بهداشت را رعایت کنند.
غذا‌های مفید برای زخم معده
بعضی از میوه‌های خیلی ترش و بعضی دیگر خیلی شیرین هستند. به همین دلیل باید بدانید که چه میوه‌هایی برای زخم معده مفید است. انواع توت، سیب، انگور و انار بهترین گزینه‌ها برای زخم معده هستند، اما میوه‌هایی مانند پرتقال و گریپ‌فروت باعث رفلاکس معده می‌شوند.
سبزیجات برگدار، سبزیجات رنگی و انواع سبزیجاتی مانند کلم، کلم بروکلی، کلم پیچ و گل کلم سرشار از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که برای سلامت عمومی بدن مفید هستند. بهتر است در این شرایط از خوردن فلفل و سبزیجات خام دوری کنید. هضم سبزیجات خام سخت‌تر است و به معده فشار وارد می‌کند. آب سبزیجات پخته در دسته غذا‌های مناسب قرار دارند.
گوشت گوسفند بدون چربی، گوشت مرغ بدون پوست، ماهی، تخم مرغ از منابع پروتئین‌های کم‌چرب هستند. خوردن این پروتئین‌های کم‌چرب برای رژیم غذایی زخم معده مناسب هستند.
محصولاتی مانند کفیر که در کنار پروبیوتیک بودن حاوی پروتئین نیز هستند، غذا‌های مفیدی برای زخم معده محسوب می‌شوند. این باکتری‌های مفید و پروتئین به تقویت معده کمک می‌کنند و التهاب‌های دیواره معده را کاهش می‌دهند.
نان‌های سبوس‌دار و غلات کامل مانند جو و جو دوسر نیز منابع خوبی از فیبر هستند که باید آن‌ها را در رژیم‌های غذایی خود بگنجانید.
غذا‌های مضر در هنگام زخم معده
نوشیدنی‌های کافئین‌دار تولید اسید معده را تحریک می‌کنند. مصرف شیر اسید معده را افزایش می‌دهد و باید از آن دوری کرد. الکل‌ها محرک معده هستند و بهبودی زخم را به تأخیر می‌اندازند. مصرف گوشت‌های چرب و فرآوری شده مثل سوسیس را حذف کنید؛ همچنین غذا‌های پرچرب و سرخ‌شده، اسید معده را افزایش داده و باعث رفلاکس معده می‌شود.
باید از خوردن انواع فلفل‌ها، سس‌های فلفلی و غذا‌های تند خودداری کرد. مواد غذایی شور و نمکی رشد هلیکوباکتری‌ها را تحریک کرده و زخم معده را حاد می‌کنند. همچنین مصرف شکلات، ترشح اسید معده را تحریک می‌کند و رفلاکس معده را با خود به همراه دارد.
کلام آخر؛ عدم درمان زخم معده می‌تواند خطرناک باشد؛ اما در صورتی که درمان به موقع صورت گیرد، در بهبودی سریع بیماری بسیار موثر است. در اغلب مواقع این بیماری با راهکار‌های ابتدایی به راحتی قابل درمان است و جای نگرانی در این باره وجود ندارد.
علاوه بر درمان‌های دارویی باید به رژیم غذایی خود توجه داشته باشید تا دارو درمانی اثرات بیشتری داشته باشد. در واقع افزودن مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه به رژیم غذایی می‌تواند در سلامتی کلی و درمان زخم معده موثر واقع شود.