سوال بزرگی که فرماندهان نظامی روسیه را به خود درگیر کرده این است: چه چیزی پدافند هوایی اوکراین را به طور ناگهانی این قدر غیرقابل نفوذ کرده است؟
موج حملات موشکی به کیف
تنها در این ماه، روسیه هشت موج حمله موشکی به پایتخت اوکراین انجام داده است که آخرین آنها، بمباران ساعات اولیه روز سه‌شنبه بود که شامل حداقل 18 موشک از انواع مختلف و تعدادی پهپاد بود.
با این حال کیف ادعا می‌کند که تنها چند خراش برداشته است و اصابت موشک‌ها یا پهپادها به اهدافشان را رد می‌کند.
این ادعا ممکن است اغراق آمیز باشد – مقامات آمریکایی معتقدند یک سیستم دفاعی پاتریوت، ساخت ایالات متحده احتمالا آسیب دیده است – اما کارشناسان می‌گویند که واضح است که اتفاق شایان توجهی در حال رخ دادن است، حتی با وجود اغراق‌ها.
بنابر گزارش سی‌ان‌ان، تا همین اواخر، اکثر تحلیلگران و حتی مقامات دفاعی ایالات متحده تردید داشتند که پدافند هوایی اوکراین توان کافی برای دفع حملات هوایی مستمر روسیه را داشته باشد.
همین ماه گذشته، اسناد فاش شده دولت آمریکا با جزئیات به چالش کاهش شدید ذخایر موشک‌های دفاع هوایی میان برد اوکراین، مربوط به دوران شوروی پرداخته است، در حالی که حتی الکساندر رودنیانسکی، مشاور اقتصادی رئیس جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، اخیراً به سی‌ان‌ان اعتراف کرده است که دفاع هوایی کشورش به اندازه کافی با شدت حملات وفق پیدا نکرده است.
به دنبال این ارزیابی‌ها، روسیه در 9 مارس حمله‌ای را انجام داد که در آن 84 موشک به شهرهای بزرگ در سراسر اوکراین پرتاب کرد. پس از آن، حتی کیف اذعان کرد که شش موشک بالستیک کینژال توانسته‌اند از دفاع هوایی‌اش عبور کنند. پس چه چیزی در عرض چند هفته تغییر کرده است؟
نقش پاتریوت‌ها
پاسخ واضح، حداقل در منطقه کیف، استقرار سامانه‌های پدافند هوایی پاتریوت است که ماه گذشته وارد اوکراین شد. ایالات متحده و آلمان هر کدام یک پکیج پاتریوت را به اوکراین ارائه کرده‌اند.
بر اساس گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی (CSIS)، موشک‌های رهگیر پاتریوت می‌توانند هواپیماها در ارتفاع بالا و متوسط، موشک‌های کروز و برخی موشک‌های بالستیک را سرنگون کنند.
دردسرهای پاتریوت برای روس ها
سیستم‌های دفاعی پاتریوت آنقدر برای روسیه دردسر‌ساز هستند که مسکو متعهد شده است که آنها را از بین ببرد. در واقع، برخی از کارشناسان معتقدند که موج‌های حملات این ماه به طور خاص برای از دور خارج کردن این سامانه‌ها طراحی شده بودند.
یک مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان گفت: «حملات روز سه‌شنبه به کیف احتمالاً به یکی از سامانه‌های پاتریوت اوکراین آسیب رسانده، اما آن را تخریب نکرده است.»
اما این پاتریوت‌ها تنها سامانه‌هایی نیستند که از آسمان اوکراین دفاع می‌کنند. بر اساس گزارش CSIS، کیف موشک‌های دفاع هوایی کوتاه و میان برد بیشتری را از سایر کشورهای ناتو دریافت کرده است.
اینها شامل برخی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های موجود، مانند سامانه‌های IRIS-T آلمان، و سیستم‌های قدیمی‌تر، مانند سامانه ضد موشکی هاوک، سلف پاتریوت هستند.
ایان ویلیامز از پروژه دفاع موشکی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی در گزارشی در این ماه نوشت: «رهبران اوکراین اعلام کردند که سیستم IRIS-T در 90 درصد درگیری‌ها موفق بوده است.»
این گزارش بر اساس اظهارات نوامبر گذشته لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده، افزود: «یکی دیگر از کمک‌های غربی، سامانه NASAMS آمریکا، 100 درصد موفقیت داشته‌اند.»
پس از اینها تسلیحاتی هستند که اوکراین پیش از شروع جنگ در اختیار داشت، عمدتاً سامانه‌های مربوط به دوران شوروی که شامل موشک‌های ضدهوایی S-300 و Buk M1 می‌شود. گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی می‌گوید این سامانه‌ها در سرنگون کردن موشک‌های کروز روسی، حدود 80 درصد موفقیت داشته‌اند.
جنگ فرسایشی
با این حال، بر اساس اسناد فاش شده ایالات متحده و گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی، کیف به سرعت در حال تمام کردن مهمات برای سیستم‌های دوران شوروی خود است.
گزارش CSIS می‌گوید: «با تعداد محدود موشک‌های باقی مانده، اوکراینی‌ها باید آنها را برای اهداف دارای اولویت بالا نگه دارند – هواپیماهای روسی یا موشک‌هایی که به سمت حساس‌ترین اهداف حرکت می‌کنند.»
برخی این را مطرح می‌کنند که شاید هدف اصلی حملات کنونی روسیه، پایان دادن به ذخایر موشک‌های ضد هوایی اوکراین است.
فرمانده ستاد کل ارتش اوکراین گفت، روسیه روز سه‌شنبه رگباری را از چندین طرف شلیک کرد: موشک‌های بالستیک کینژال از جت‌های جنگنده، موشک‌های کروز کالیبر از دریای سیاه و موشک‌های اسکندر شلیک شده از زمین. این حمله از شمال، جنوب و شرق صورت گرفت.
برخی تحلیلگران معتقدند، با نرخ فعلی استفاده از مهمات – در هر دو طرف – جنگ می‌تواند به این بستگی داشته باشد که کدام طرف زودتر در جنگ هوایی کم می‌آورد.
ویلیامز از CSIS نوشت: «حجم بالای فعالیت‌های پدافند هوایی، بدون شک ظرفیت دفاع هوایی اوکراین را تحت فشار قرار داده است و به نظر می‌رسد تاکتیک‌های روسیه دقیقاً با هدف کاهش ظرفیت دفاعی اوکراین انجام می‌شوند.»
اما ویلیامز همچنین خاطرنشان کرد که بقایای برخی از موشک‌های روسی که به اوکراین اصابت کرده‌اند، نشان می‌دهد که این موشک‌ها تولیدات جدید هستند که نشان می‌دهد ذخایر زرادخانه‌های مسکو ممکن است تمام شده باشد.
و در حالی که تحریم‌های غرب مانع دسترسی این کشور به قطعات حیاتی می شود، تردیدهای جدی در مورد توانایی مسکو برای تولید تسلیحات جدید در حجم بالا وجود دارد.
از سوی دیگر، به نظر می رسد حامیان غربی اوکراین قصد دارند کیف را تامین کنند.
کمکی در راه است
در 9 می، وزارت دفاع ایالات متحده یک بسته 1.2 میلیارد دلاری را برای تقویت دفاع هوایی و انبارهای توپخانه اوکراین اعلام کرد.
بر اساس بیانیه پنتاگون، کمک‌های ایالات متحده شامل «سیستم‌های دفاع هوایی اضافی و تجهیزات لازم برای ادغام پرتابگرها، موشک‌ها و رادارهای دفاع هوایی غربی با سامانه های دفاع هوایی اوکراین» خواهد بود.
این بسته همچنین حاوی «مهمات برای سرنگونی سیستم‌های هوایی بدون سرنشین و ماهواره‌های تصویربرداری تجاری و همچنین پشتیبانی آموزشی، نگهداری و قطعات است.»
در همین حال، روز دوشنبه بریتانیا تایید کرد که صدها موشک دفاع هوایی را به اوکراین خواهد فرستاد.
ویلیامز گفت که حمایت غرب در هفته‌ها و ماه‌های آینده حیاتی خواهد بود، چرا که یکی از زمینه‌هایی که روسیه در آن ذخایر کافی دارد، بمب‌های گرانشی با فناوری پایین است که از هواپیما پرتاب می‌شوند.
اگر نیروی هوایی روسیه بتواند بر فراز اوکراین عملیات انجام دهد، می‌تواند صدمات زیادی وارد کند.
ویلیامز نوشت: «در صورتی که روسیه بتواند دفاع هوایی اوکراین را از طریق فرسایش از بین ببرد و برتری هوایی به دست آورد، جنگ برای اوکراین بسیار چالش برانگیزتر می شود.»
وی نوشت: «تکمیل موشک‌های پدافندی و تجهیزات دفاع هوایی مرتبط، باید تا حد امکان در اولویت بالایی در بسته‌های کمک‌های نظامی غرب قرار بگیرند.»