صنعت ساخت و ساز امروز در مرحله‌ای قرار دارد بتن نقش بسیار مهمی در آن بازی می‌کند. امروز، صنعت ساخت و ساز به سقف و دیوار خانه‌ها و کارخانه‌ها محدود نمی‌شود. پل، سد، رمپ فرودگاه، نیوجرسی بزرگراه، سکوی استادیوم و موارد دیگری که احتمالا همین حالا به ذهن شما خطور کرد، همه و همه از بتن ساخته می‌شوند. مرحله اول از ساخت سازه‌های بتنی، قالب بندی نام دارد. در این مقاله، در مورد قالب بتن ، انواع قالب بندی و دستورالعمل‌های آن، نکات مهم در قالب بندی و…، اطلاعاتی را در اختیارتان قرار می‌دهد.
قالب بندی بتن چیست؟
قالب بتن، یک سازه موقتی در صنعت ساخت و ساز است که به منظور شکل دادن به ساختمان مورد نظر، استفاده می‌شود. هنگام بتن ریزی، وقتی بتن در حالت مایع قرار دارد، درون قالب ریخته می‌شود و بنابر خاصیت مایعات که در هر ظرفی ریخته شوند، شکل آن را به خود می‌گیرند، به شکلی که مد نظر مهندسان است، در می‌آید.
در قالب بندی بتن، از چوب و فلز استفاده می‌شود. قالب بندی فلزی در ایران بسیار رایج است. در این نوع قالب‌بندی، سطحی از قالب که با بتن تماس دارد، بسیار صیغلی است و در نهایت، شکل مورد نظر را به سازه می‌دهد.
قالب بسته شده، باید تحمل کافی برای وزن مایع بتن را داشته باشد. یکی از مصالح قالب بندی بتن که باعث استحکام بیشتر و تقویت مقاومت سازه می‌شود، نام دارد.
به طور کلی، زمانی که بتن استحکام کافی را به دست آورد، قالبها برداشته می‌شوند. اما در برخی شرایط نیز ممکن است در جای خود باقی بمانند که به آن قالب دائمی گفته می‌شود.
عمدتاً چوب و فولاد، موادی هستند که بیشتر برای قالب‌بندی بتن استفاده می‌شوند. مواد دیگری هم هستند که برای کاربردهای تخصصی استفاده می‌شوند.
صنعت ساخت و ساز، با شروع فناوری مدرن، رشد سریع و قابل توجهی را نشان داده است. امروزه نقشه‌های ساختمانی و طرح‌های سازه‌های بزرگ، با استفاده از نرم افزار ایجاد می‌شود که سرعت، اثربخشی و ایمنی ساخت و ساز را بهبود می‌دهند و در کنار آن، هزینه‌ها را به میزان قابل توجهی پایین می‌آورند.
قالب بندی سقف و قالب بندی ستون
انواع قالب بندی را بشناسید
پس از آشنایی با قالب بندی بتن نوبت به آن می رسد که انواع قالب بندی را بشناسید. قالب بندی بتن را می‌توان از دو نظر دسته‌بندی کرد که عبارت هستند از:
- انواع قالب بندی از نظر جنس قالب
- انواع قالب بندی از نظر کاربرد
انواع قالب بندی از نظر جنس قالب
در این نوع دسته بندی، قالب‌بندی را بر اساس جنس قالبها از یکدیگر جدا می‌کنند که تقسیم‌بندی زیر را نتیجه می‌دهد:
- قالب بندی چوبی
- قالب بندی فولادی
- قالب بندی آلومینیومی
- قالب بندی تخته سه لا
- قالب بندی پلاسیتکی (پلیمر)
- قالب بندی فایبرگلاس
انواع قالب بندی از نظر کاربرد قالب
در این نوع از دسته بندی قالب ها، برای جدا کردن قالب بندی‌ها نوع کاربردشان را در نظر می‌گیریم که دسته‌های زیر را پیش رویمان قرار می‌دهند:
- قالب بندی سقف
- قالب بندی ستون
- قالب بندی دیوار
- قالب بندی فونداسیون
قالب بندی آلومینیومی
نکات مهم در قالب‌بندی
اگرچه در قالب بندی بتن باید نکات زیادی رعایت شود؛ اما موارد زیر، اصلی‌ترین نکات مهم در قالب بندی است که رعایت آنها، ارکان اصلی یک ساخت و ساز موفق است. در ساخت قالب باید:
- استحکام به قدری باشد که وزن بار مورد نیاز تحمل شود.
- تکیه‌گاه کافی به کار رفته باشد تا قالب شکل خود را حفظ کند.
- اتصالات ضدنشتی باشند.
- از مواد قابل استفاده مجدد، استفاده شود.
- وزن سازه تا حد امکان سبک باشد.
- مراقب بود که در قالب و بتن، اعوجاج به وجود نیاید.
- از ثبات قالبها اطمینان حاصل شود.
بیشتر بخوانید:
دستورالعمل‌های کلی در قالب بندی
-
- قالبها باید کاملاً محکم بوده و بخوبی مهاربندی شده باشند. تعبیه پشت‌بندها و تقویت‌کننده‌های طولی و عرضی به منظور افزایش پایداری و استقامت قالب و داربست ضروری است.
- قالبها باید طوری بهم جفت شوند تا از خارج شدن شیره بتن از درز آنها جلوگیری گردد.
- در مورد قالبهای فلزی باید به تغییرات دما و اختلاف زیاد دما در سطح داخلی قالب و بتن ریخته شده توجه داشت. لازم است این‌گونه قالب ها را در جاهای مناسب و در زیر سایه انبار کرد تا از تابش مستقیم نور خورشید محافظت گردند تا دمای آنها بالا نرود، در اینصورت باید توسط آب‌پاشی دمای آنها کاهش یابد. همچنین پس از بتن‌ریزی نیز باید سطوح خارجی قالب فلزی از تابش مستقیم نور خورشید محافظت شود. همچنین بهتر است تا سطوح خارجی قالبها را با رنگ سفید رنگ‌آمیزی نمود.
- استفاده از قالبهای چوبی ساخته شده با تخته چندلا نسبت به قالبهای فلزی ارجحیت دارد. در مورد این قالبها باید به میزان جذب آب آنها توجه شود. لازم است این قالبها قبل از بتن ریزی کاملاً چرب و روغنکاری شده باشند. در صورتی که مدت زیادی از روغنکاری قالبها گذشته باشد، ممکن است گردوغبار زیادی به خود جذب کرده باشند که لازم است تمیز گردند.
- روغن مصرفی باید باعث تغییر کیفیت سطح بتن نشود.
- روغنکاری قالب برای جلوگیری از اشکالات زیر انجام می‌شود :
- هنگامی که هوا بین سطح بتن و قالب محبوس می‌شود، حفره‌های کوچک در سطح تماس در بتن به وجود می‌آید.
- در صورت جذب نامنظم آب بتن توسط قالب، بر سطح بتن رنگ غیر یکنواخت پدید می‌آید.
- در هنگام قالب برداری، جدا شدن قالب از سطح بتن به سختی انجام می‌پذیرد و امکان صدمه خوردن سطح بتن وجود دارد.
- سطوح قالب باید بطور یکنواخت و کامل روغنکاری شود. البته نه آنقدر که از سطوح قالب چکه کند. روغن مصرفی بهتر است دارای ویسکوزیته پایین باشد.
- در مورد قالب بندی و قالب برداری به آبا مراجعه شود.
- باز کردن قالبها با توجه به زمان لازم برای عمل آوری بتن صورت گیرد. لذا لازم است قالبها تا حد امکان سریع‌تر و بدون اینکه خسارتی به بتن وارد آید شل گردند و سپس آب در سطوح نمایان بالایی ریخته شده تا از سطوح جانبی بتن به پایین سرازیر گردد. بویژه در دیوار یا ستون لازم است رطوبت مورد نیاز را از فاصله قالب و بتن (با آزاد کردن قالب) به بتن رسانید تا کیفیت سطحی بتن آسیب نبیند.
- در صورت استفاده از قالب های فلزی توصیه می‌شود تا در حداقل زمان ممکن باز شوند و عمل‌آوری مرطوب در مورد قطعه اجرا شده ادامه یابد
- قالب چوبی نمی تواند از تبخیر آب جلوگیری کند و در صورت استفاده باید آنها را با پوشش مناسب و مرطوب حفاظت کرد.
- داخل قالبها قبل از بتن‌ریزی باید کاملاً تمیز و عاری از هرگونه مواد زائد باشد. وجود مواد زائد مانند دانه‌های سنگی، ضایعات میلگرد، سیم و میخ قالب بندی، تکه‌های چوب و… باعث اثرات نامطلوب بر روی بتن خواهد شد.
ساخت فونداسیون با قالب بندی فلزی
هنگام انتخاب قالب، توجه به نوع بتن و دمای هوا ضروری است؛ زیرا هر دو، بر فشار اعمال شده روی سازه تأثیر می‌گذارند. همچنین، قالب باید مقاومت لازم را در برابر فشار بتن مایع و خشک شده داشته باشد.
برای جلوگیری از تکان خوردن قالبها در طول مراحل ساخت، سازه به قطعاتی مانند تیرها و تثبیت‌کننده‌ها نیاز دارد. برای اطمینان از کیفیت بالا هنگام کار با بتن، تامین نیروی کار واجد شرایط و نظارت کافی روی آنها ضروری خواهد بود.
میلگرد، سیم نجاری، سیم آرموتوربندی و خاموت، برخی از مصالح قالب بندی به شمار می‌روند. مصالح قالب‌بندی را می‌توانید از فروشگاه عمودگستر تهیه کنید.
روش های قالب بندی
در این بخش از مقاله، به انواع و روش های قالب بندی خواهیم پرداخت و هر کدام را به طور مختصر، توضیح خواهیم داد.
قالب بندی چوبی
قالب بندی ستون با استفاده از روش قالب بندی چوبی
چوب، از مصالح قالب‌بندی رایجی است که نه تنها در قالب بندی، بلکه از ابتدای خلقت در زمینه‌های صنعت ساخت و ساز به کار می‌رفته است. استفاده از چوب در قالب بندی، انعطاف پذیری بسیار بالایی به سازه می‌دهد و مزایای زیر را به همراه دارد:
- بستن و بازکردن قالبها آسان است
- سبک وزن است؛ علی الخصوص در مقایسه با انواع قالب بندی فلزی
- کارآمد است. به مهندس و معمار اجازه ساخت سازه بتنی در هر شکل، سایز و وزنی را می‌دهد.
- در پروژه‌های کوچک بسیار مقرون به صرفه است.
با این حال، قبل از استفاده از الوارها باید وضعیت آنها را به دقت بررسی کرد و از عدم وجود موریانه مطمئن شد. قالب چوبی دو محدودیت دارد که باید در نظر گرفته شود: طول عمر کوتاه و زمان‌بر بودن در پروژه‌های بزرگ.
به‌طور کلی، قالبهای چوبی زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در استراتژی ساخت، حفظ سرمایه اهمیت دارد و یا زمانی که مقاطع بتنی پیچیده، نیاز به قالبهای انعطاف‌پذیر دارند.
قالب بندی تخته سه لا
نوع دیگر از روش‌های قالب‌بندی با استفاده از چوب، قالب بندی با استفاده از تخته سه لا است. البته تخته سه لا اغلب “همراه” با الوار چوبی استفاده می‌شود. قالب تخته سه لا، دارای خواصی مشابه با قالب چوبی از جمله استحکام، دوام و سبک بودن است.
قالب بندی فلزی (فولاد و آلومینیوم)
قالب بندی فلزی، معمولا هنگامی به کار می‌رود که در ساخت و ساز خود به مرحله قالب بندی سقف رسیده‌ایم. قالبهای فولادی، به دلیل عمر طولانی و قابلیت چندین بار استفاده، محبوبیت زیادی دارند.
استفاده از قالب بندی فلزی، از جمله قالبهای فولادی، پرهزینه اما برای پروژه‌های متعدد مفید است و زمانی که قصد داریم از قالب خود چندین بار استفاده کنیم، گزینه خوبی هستند. استفاده از فولاد در قالب بندی سقف، بسیار رایج است. در قالب بندی فولادی، از پین و برای اتصال قالبها به یکدیگر استفاده می‌شود.
برخی از ویژگی‌های اصلی قالبهای فولادی به شرح زیر است:
- قوی و بادوام، با طول عمر بالا
- سطح صافی روی بتن ایجاد می‌کند و باعث زیبایی می‌شود
- ضدآب است
- از لانه زنبوری شدن بتن پیشگیری می‌کند
- به راحتی نصب و برچیده می‌شود
- برای سازه‌های منحنی مناسب هستند
قالب بندی سقف با استفاده از قالب آلومینیومی
قالب آلومینیومی، شباهت زیادی به قالب فولادی دارد. تفاوت اصلی در این است که آلومینیوم، چگالی کمتری نسبت به فولاد دارد و این، باعث سبک‌تر شدن قالب می‌شود. البته آلومینیوم استحکام کمتری نسبت به فولاد دارد و این موضوع، باید قبل از استفاده از آن در نظر گرفته شود.
منبع: بوتیوب