اجزای جرثقیل سقفی تک پل چیست؟

جرثقیل سقفی تک پل یکی از پرکاربردترین تجهیزات بالابری در محیط های صنعتی، کارگاهی، انبارها و کارخانه هاست. این نوع جرثقیل به دلیل طراحی ساده تر نسبت به مدل های دو پل، هزینه ساخت و نگهداری پایین تری دارد و درعین حال بسیاری از نیازهای حمل و جابجایی بار را برآورده می سازد.

در این مقاله قصد داریم به صورت کامل به این سؤال پاسخ دهیم:
اجزای جرثقیل سقفی تک پل چیست؟
همچنین بررسی خواهیم کرد که تاو (Trolley & Hoist) چه نقشی در عملکرد و راندمان این سیستم ایفا می کند.

---

جرثقیل سقفی تک پل چیست؟

جرثقیل سقفی تک پل (Single Girder Overhead Crane) نوعی جرثقیل صنعتی است که از یک تیر اصلی (پل) استفاده می کند و روی آن واگن (تاو) به همراه مکانیزم لیفتینگ نصب شده است. این جرثقیل بین دو ریل روی سازه سقف سالن یا خرپا حرکت می کند و امکان جابجایی بار به صورت افقی (چپ/راست) و عمودی (بالا/پایین) را فراهم می آورد.

این سیستم به دلیل سادگی، قیمت مناسب و نگهداری آسان، انتخابی عالی برای کاربردهایی با ظرفیت متوسط (معمولاً تا ۱۵ تن) است.

---

اجزای اصلی جرثقیل سقفی تک پل

در ادامه مهم ترین بخش های تشکیل دهنده این نوع جرثقیل را معرفی و بررسی می کنیم:

---

1. پل (Girder)

پل یا تیر اصلی، سازه ای افقی است که واگن و تاو روی آن حرکت می کنند. در جرثقیل سقفی تک پل، تنها یک تیر به صورت عرضی از یک طرف سالن به طرف دیگر قرار می گیرد.

ویژگی ها:

• معمولاً از پروفیل های IPE یا Box ساخته می شود

• از جنس فولاد مستحکم با مقاومت بالا

• طراحی به گونه ای است که کمترین انحنا یا ارتعاش را هنگام حمل بار داشته باشد

---

2. تاو (Trolley & Hoist) – موتور لیفتینگ و واگن

تاو یکی از کلیدی ترین اجزای جرثقیل سقفی تک پل است. تاو شامل دو بخش اصلی است:

الف) واگن (Trolley):

واحدی چرخ دار که روی تیر اصلی حرکت افقی دارد. این حرکت امکان جابجایی بار در راستای عرضی سالن را فراهم می کند.

ب) بالابر یا موتور لیفتینگ (Hoist):

مکانیزمی شامل موتور، گیربکس، درام، سیم بکسل یا زنجیر که مسئول بالا و پایین بردن بار است. موتورهای بالابر معمولاً برقی هستند.

نکته:
در جرثقیل های سبک تر از تاوهای مونوریل (Monorail Trolley) استفاده می شود که روی یک ریل (تک پل) سوار شده و حرکت می کند.

---

3. ترولی طولی (End Carriage)

ترولی طولی یا چرخ دستی های دو طرف جرثقیل هستند که پل اصلی را روی ریل های طولی سالن حرکت می دهند. این ترولی ها دارای چرخ های فلزی هستند که با کمک موتور گیربکس حرکت می کنند.

وظایف ترولی طولی:

• حرکت دادن کل جرثقیل در جهت طولی سالن

• انتقال نیرو از تابلو برق اصلی به پل و تاو

• تحمل وزن کل پل و بار معلق

---

4. ریل های طولی (Runway Rails)

این ریل ها در طول سالن نصب شده اند و ترولی ها روی آن ها حرکت می کنند. ریل های سقفی معمولاً از جنس فولاد سخت شده هستند و روی تیرهای حمال (Runway Beams) پیچ می شوند.

---

5. تابلو برق و کنترل

سیستم کنترلی جرثقیل وظیفه مدیریت حرکت ها را دارد. این بخش می تواند شامل موارد زیر باشد:

• تابلو برق اصلی (Main Panel)

• اینورتر برای کنترل سرعت

• کلید فرمان دستی (Push Button Pendant)

• ریموت کنترل وایرلس (در مدل های پیشرفته)

---

6. کابل جمع کن (Cable Festoon)

کابل های برق تاو و بالابر معمولاً به کمک سیستم کابل جمع کن از طریق ریل مخصوص به صورت آویز و متحرک اجرا می شوند. این سیستم مانع از پارگی یا گره خوردگی کابل ها در حین حرکت تاو می شود.

---

7. ضربه گیر (Buffer)

در انتهای مسیر حرکت جرثقیل یا تاو، ضربه گیرهای لاستیکی یا فنری برای جلوگیری از برخورد شدید نصب می شوند.

---

8. سنسورها و تجهیزات ایمنی

برای افزایش ایمنی و کارایی، از سنسورهایی مانند:

• لیمیت سوئیچ بالا/پایین برای جلوگیری از بالا کشیدن بیش از حد قلاب

• لیمیت سوئیچ عرضی و طولی برای توقف در انتهای مسیر

• لودسل (Load Cell) برای اندازه گیری وزن بار

• سنسور برخورد یا ضدتصادف برای توقف خودکار در فاصله مشخص

استفاده می شود.

---

نقش کلیدی تاو در جرثقیل سقفی تک پل

تاو (Trolley & Hoist) نقطه مرکزی عملکرد جرثقیل است. این واحد:

• بار را بالا و پایین می برد

• روی تیر حرکت می کند و بار را جابجا می کند

• فشار وزن و نیرو را از بار به پل منتقل می نماید

مزایای تاو باکیفیت:

---

مقایسه جرثقیل سقفی تک پل با دو پل

برای بسیاری از صنایع متوسط مانند ساخت قطعات، انبارداری، صنایع بسته بندی و مونتاژ، جرثقیل سقفی تک پل انتخابی مقرون به صرفه و کاربردی است.

---

کاربردهای رایج جرثقیل سقفی تک پل

• کارگاه های تولید قطعه

• انبارها و سردخانه ها

• صنایع غذایی و دارویی

• کارخانه های سبک فلزکاری

• تعمیرگاه های صنعتی

• خطوط مونتاژ خودرو

در این کاربردها، انتخاب تاو مناسب بسیار حیاتی است؛ زیرا عملکرد سریع، ایمن و دقیق سیستم مستقیماً به کیفیت تاو وابسته است.

---

نکات مهم در طراحی و خرید جرثقیل سقفی تک پل

1. ظرفیت موردنیاز: از پیش محاسبه شود (با ضریب ایمنی کافی)

2. طول دهانه پل: بر اساس عرض سالن

3. ارتفاع قلاب: حداکثر ارتفاع موردنیاز برای بلند کردن بار

4. نوع کنترل: دکمه ای یا ریموت

5. نوع تاو: زنجیری یا سیم بکسلی، بسته به وزن و سرعت باربرداری

6. برند موتور و گیربکس: ترجیحاً معتبر و دارای خدمات پس از فروش

---

چرا انتخاب تاو باکیفیت اهمیت دارد؟

در سیستم های جرثقیل سقفی تک پل، تمام بار دینامیکی، فشارهای لحظه ای و کنترل عملکرد در اختیار تاو قرار دارد. استفاده از تاو ضعیف یا غیراستاندارد می تواند:

• باعث کاهش ایمنی

• آسیب به پل و سازه

• افزایش هزینه تعمیرات

• کاهش بهره وری اپراتور شود

بنابراین، انتخاب تاوی از برندهای معتبر و مطابق با استانداردهای بین المللی (مانند FEM یا DIN) توصیه می شود.

---

جمع بندی

جرثقیل سقفی تک پل با ساختاری ساده اما کاربردی، در بسیاری از محیط های صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. آشنایی با اجزای این سیستم، به ویژه تاو، به کاربران و صاحبان صنایع کمک می کند تا عملکرد بهینه، ایمنی بالا و عمر مفید تجهیزات را تضمین کنند.

به یاد داشته باشید: هر قطعه ای در این سیستم نقش مهمی ایفا می کند و نگهداری منظم، استفاده از قطعات استاندارد و انتخاب صحیح تاو می تواند تفاوتی بزرگ در نتیجه نهایی ایجاد کند.